Kroniek voor Beesel, Belfeld en Swalmen

Bezit u een oude kaart waarop het gebied tussen Venlo en Roermond is aangegeven en wilt u daarvan een scan of een digitale detailopname maken voor mij, dan stel ik dit zeer op prijs. Ook voor andere opmerkingen en aanvullingen op deze kaartenverzameling kunt u contact met mij opnemen.

Loe Giesen, Reuver

1700

Voor het Maas- en Swalmdal behoort deze kaart van Nicolaus Visscher, uitgebracht rond 1700, niet tot de meest gedetailleerde, maar dat is ook niet verwonderlijk als we bedenken dat deze kaart zich uitstrekt over een groot gedeelte van het huidige Duitsland.

Tussen Venlo en Roermonde wordt geen enkele plaats aangegeven. Alleen het langgerekte Meerlebroek bij Reuver en de Swalm zijn ingetekend.

1700

Le Duché de Gueldres, Daniel de la Feuille, circa 1700

Uitgever Daniel de la Feuile (ca. 1640-1709) brengt zijn versie van het hertogdom Gelre rond 1700 in de handel. Tussen Venlo en Ruremonde de dorpen Belfele, Swame en Swalam. In een periode dat er al veel beter kaartmateriaal te koop is, valt deze versie inhoudelijk gewoon tegen.

1700

Iuliacensis et Montensis Ducatus - De Hertoghdomen Gvlick en Berghe, Petrus Schenck en Gerardus Valck

Rond 1700 brengen Peter Schenck (1660-1711) en zijn zwager Gerard Valck (ca 1651-1726) kaarten in omloop die zijn ontleend aan oudere koperplaten van Blaeu, Janssonius en Visscher, die zij eerder hebben gekocht. Zo ook deze kaart van de hertogdommen Gulik en Berg, met de plaatsen Venlo, Regelen, Belfelt, Beßelen, Swalme, Aßelt en Roermonde, die we eerder in 1645 al zagen bij Blaeu. Feitelijk niets nieuws onder de zon dus, maar dit exemplaar heeft wel frisse kleuren. En o ja: Schenck en Valck hebben een raster toegevoegd.

1700

(Cartes de) parties des Pays-Bas espagnols et hollandois et partie d'Allemagne

In 1700 verschijnt een atlas genaamd (Cartes de) parties des Pays-Bas espagnols et hollandois et partie d'Allemagne. Het betreft een verzameling die bij elkaar werd gebracht voor Lodewijk de Veertiende, bijgenaamd de Zonnekoning. Een exemplaar (het enige?) bevindt zich in de Bibliothèque Nationale de France. Hier een detail van de bladen getiteld Carte d'entre Bruxelles, Mastrich, et Bosleduc.

Tussen Wenlo en Ruremonde zien we Reglen (Tegelen), Holthusen, een verhaspeld Belsalen (Beesel), Asselt, Swalm, Hellenray en Hellem. Kortom: geen cartografisch hoogstandje, maar desondanks leuk voor deze verzameling.

Een ander deel van de atlas, genaamd Places de Gueldres et partie de celles d'Hollande, bevat ook mooie stadsplattegronden van Venlo, Roermond en tal van andere vestigsteden.

1701

Téatre de la Guerre en Flandre, & Brabant, Cleve, Cologne et le Bas-Rhein &c., Petrus Mortier

Het Spaanse gedeelte van het Gelders Overkwartier is goed te zien op deze kaart van Mortier (1661-1711) uit Amsterdam.

1701

La partie meridionale des Pays Bas, connue sous le nom de Flandre, Jean-Baptist Nolin

Aan de vooravond van de Spaanse Successieoorlogen tekent Jean-Baptist Nolin uit Parijs een kaart van de zuidelijke Nederlanden.

Op dit detail zien we o.a. Venlo, Belfelt en Ruremonde.

1702

Carte des Pays Bas Catholiques, Guillaume de l'Isle

Venlo is in handen van de Spanjaarden als Guillaume de l'Isle deze kaart van de katholieke Nederlanden maakt. Verder zuidelijk zien we Tegelen en Ruremonde. Het Meerlebroek is ingetekend als een langgerekt moeras; de Aelsbeek en de Swalm figureren naamloos.

1703

Accurata Delineatio der Campagnie van den Allierten und Franzoisen in Flandern und Brabant als auch am Rein was beij solcher begeevenheit von Belaegerungen Attaquirung und sonsten bis dato Decembri des itst lauffenden Jahres 1703 voorgefallen, P. Husman

Op 1 november 1700 overlijdt Karel II, de koning van Spanje waartoe ook Opper-Gelre met het gebied rond Venlo en Roermond behoort. Hij wordt opgevolgd door de nog jonge Philips V en in februari 1701 laat zijn grootvader, Lodewijk XIV van Frankrijk, de zuidelijke Nederlanden bezetten. Een jaar later breekt de Spaanse Successieoorlog uit, waarbij o.a. Duitsland, Engeland, de Republiek der Nederlanden en Denemarken zich tegen Frankrijk en Spanje keren.
Deze kaart uit de Koninklijke Bibliotheek van Denemarken verklaart mede de inkwartiering van Deense soldaten in Beesel in april 1704.

1703

Il teatro del la guerra, Paolo Petrini, Napels

Ook de Napolitaanse kartograaf Paolo Petrini brengt in 1703, enkele maanden na de val van Luik op 12 oktober 1702, een kaart uit van de vijandigheden rond de Spaanse Successieoorlog.

Deze kaart lijkt erg zeldzaam te zijn en helaas ben ik nog geen gedetailleerde versie tegengekomen. Op basis van nevenstaande opname mag echter worden aangenomen dat tussen Venlo en Roermond enkele aardige details te zien zijn. Misschien is iemand die deze kaart in bezit heeft of verhandelt, ooit zo aardig om mij een detail te sturen van dat ene stukje langs de Maas.

1704

La Haute Gueldres ou se trouvent les environs de Gueldres, Venlo et Ruremonde, Nicolaus de Fer, Parijs

Zwartwit kaart (soms ook gedeeltelijk ingekleurd te vinden) met tussen Venlo en Ruremonde de dorpen Tegelen (Reglen), Belfelt, Beisel, Beissen (het dorp is kennelijk tweemaal opgevoerd), Asselt en Swalm. Wegen ontbreken op deze kaart.

Als belangrijkste huizen zien we In der Munte (de Munt), Wampach, Holtmoelen, Holthusen (Nieuwenbroek), Amersloo (rond 1580 verwoest door de Spanjaarden) en de Aldenberg (Naborch). Hillenraad ontbreekt.

Aardige details zijn wat lijkt op grensstenen bij de Hoenderkamp, Witte Steen en Greetjens Gericht, en de Elmpter gerechtsplaats met galg en rad.

1705

Carte du Brabant, Guillaume de Lisle, Parijs 1705

Gedeeltelijk ingekleurde kaart. Tussen Venlo en Ruremonde de dorpen Tegelen (Regelen), Belfeld (Eelfeldt), Beselen, Elmpt (ook hier weer foutief geplaatst) en Swalmen (Swalem). Als huizen zijn ingetekend Holtzmulle, Holthuysen (Nieuwenbroek) en Aldenborch (Naborch). De Brigittenschans langs de Maas bij Reuver is (opnieuw te noordelijk ingetekend) weergegeven als een klein vierkantje. De Gulikse grens is slechts schematisch aangegeven.

Klik hier voor de volledige kaart.

1706

Utrecht - Herzogenbusch - Venlo Utrecht - Herzogenbusch - Venlo, Pierre Schenk en Adrian Braakman

1706

Kaart van 't Hertogdom Brabant, Daniel de la Feuille

Daniel de la Feuille publiceert in 1706 te Amsterdam zijn Oorlogs tablessen, Oft uytgesochte Kaarten met daarin deze Kaart van 't Hertogdom Brabant. Bijna als volgens oude traditie bij Brabantse kaarten figureert ook het Maas- en Swalmdal nog net op de rand van de kaart, die aan drie zijden wordt omgegeven door stadsplattegronden of -aanzichten.

Tussen Venlo en Roermont zien we op de oostoever van Mosa fluvius nog net Beselen, de Aldenborg en Hellenray.

1708

Carte particuliere des duchéz de Brabant et de Limbourg, Gaspard Baillieul

In Parijs wordt in 1708 een kaart gemaakt van de zuidelijke Nederlanden met daarop dit detail.

Van noord naar zuid zien we o.a. Venloo, In der Munte, Tegelen, Holtmoelen, Bersel, Malbech, Holthaysen, Amersloo, Besselen, Asselt, de Aldenberg, Swalm, Hellenray en Rurmunde.

Het is niet de eerste keer dat een plaatsnaam er tweemaal op staat; het zal ook niet de laatste keer zijn...

1709

Carte particuliere des environs de Roermonde, Venlo, le marais de Peel &c, Eugène Henry Fricx, Brussel

In 1708 en 1709 maakt Eugène Henry Fricx of Friex (1644-1730) een serie kaarten van de Nederlanden, bedoeld voor militaire doeleinden. Deze wordt na zijn dood (1745) uitgegeven in de vorm van een atlas, met daarin op blad 6 een gebied van ongeveer Eindhoven in het noordwesten tot Heinsberg in het zuidoosten.
Nevenstaand detail laat weer de streek tussen Venlo en Roermonde zien, met de dorpen Teglen, Belfelt, Beusselle, Swalme en Hasselt. Ook de buurtschappen Lummen (Leeuwen, met kapel), Rikel, Opschaye Hameau (gehucht de Heide) en Beaucoul figureren op de Franstalige kaart, die waarschijnlijk mede is gebaseerd op oudere kaarten.

De bijschriften op deze kaart zijn niet allemaal even goed te duiden en ze bevat ook doublures. Zo staat er naast Belfeld nog een hameau de Belfelt (gehucht Belfelt), terwijl ten zuiden van Swalmen-Heide nog eens Besselen Ham staat.
Wambach in Tegelen is verbasterd tot Vammeck Cense en ten zuiden van Reuver geeft Mausel Cense een nog niet geïdentificeerde hoeve aan. De Baxhof is verheven tot Ch(ate)au Bochouff, Hillenraad heet ineens Hellenrouck , de Spick Especk, Mouthagen Mouckhage Cense.

Verdere mooie details zijn de Weerd tegenover Kessel, de gerechtsplaats van Swalmen (Justice de Swalm) en een klein vierkantje aan de zuidzijde van de monding van de Swalm, kennelijk bedoeld als een militaire versterking. Het betreft een kleine schans die op 28 juli 1702 werd aangelegd voor de dekking van een schipbrug waarover de troepen van de hertog van Bourgogne noordwaarts trokken.

De kaart werd overigens gegraveerd door Jacobus Harrewijn, die daarmee ook soms wordt genoemd als auteur.

1710

Archiepiscopatus et Electoratus Coloniensis ut et Ducatuum Iuliacensis et Montensis nec non Comitus Meursiae, Johann Baptist Homann

Rond 1710 maakt Johann Baptist Homann (1663-1724) een kaart van het bisdom Keulen met de graafschappen Gulik en Berg. Ook op deze kaart een detail met het gebied tussen Venlo en Roermond of Ruremonde. Vergelijking met de eerdere kaart van Frederick de Wit uit ongeveer 1690 laat zien dat Homann zwaar leunt op De Wit. Homann, die vrijwel zijn hele leven in Nürnberg woonde, begon als graveur en startte in 1702 zijn eigen uitgeverij. Na de dood van zijn zoon Johann Christoph (1703-1730) kwam de uitgeverij in handen van zijn erfgenamen, die de handel voortzetten onder de naam Homannsche Erben (Homann Heirs).

Het jaar van uitgave van deze kaart is niet met zekerheid bekend. Het kan zijn dat Homann de kaart nog zelf heeft uitgegeven, maar ook wordt wel beweerd dat de kaart rond 1745 door zijn erfgenamen in de handel werd gebracht. Omdat op de kaart geen Oostenrijkse bezittingen worden genoemd, plaats ik de kaart liever vóór de Vrede van Utrecht (11 april 1713), waarbij een officieel einde kwam aan de Spaanse Successieoorlog. Tot aan de Franse inlijving zou Swalmen samen met Roermond onder het Habsburgse rijk vallen. Beesel en Belfeld werden als een geïsoleerde Staatse enclave ingeklemd tussen Oostenrijk en Pruissen.

1710

Les Duchés de Cleves, de Iuliers et de Limbourg, le Comté de Meurs, le Quartier de Ruremonde, dans le Duché de Gueldres, l'Archevesché et Eslectorat de Cologne etc., Hubert Jaillot

Hubert Jaillot, allernederigste, allergehoorzaamste en allertrouwste dienaar van Zijne Majesteit (zoals hij zelf aangeeft in de cartouche), maakt rond 1710 (z.j.) deze fraaie kaart.

Van noord naar zuid zien we Venloo, Indermunte, Tegelen, Holtmolen, Belfelt, Stein am Hoener Camp, Merlenbroeck, Malbecker, Holtzhoffn (dat later nog eens opnieuw zal worden verbasterd door De Ferraris), Rooversheyde, Amersloo, Holthuisen, Besselen, Asselt, Aldenberg, Swalm, Hellenray en Roermont of Ruremonde.

Origineel is het allemaal niet, maar de kaart van Jaillot is wel netjes verzorgd.

1716

Theatrum Belli Rhenani, Johann Baptist Homann

De oorlog die rond 1702 in het Rijnland woedt, wordt rond 1716 vastgelegd op een kaart door kaartenmaker Homann uit Nuremberg.

Op het detail dat we hier zien, weer het gebied tussen Venlo en Ruremond, met verder van noord naar zuid Teglen, Beselen, Asselt en Swalme.

1718

A new map of the Netherlands or Low Countries, Edward Wells

Edward Wells (1667-1727) uit Londen was wiskundige, geograaf en kartograaf.

Op deze kaart van de Lage Landen tekende hij ook Venloo en Ruremond. Voor verdere details is op deze schaal geen plaats.

1719

Les XVII Provinces des Pays-Bas, Jacques Chiquet

Jacques Chiquet (1673-1721) publiceerde in 1719 zijn enige twee uitgaven: Le Nouveau et Curieux Atlas Geographique et Historique en een atlas van Frankrijk genaamd Noveau Atlas Francais.

Uit eerstgenoemd werk deze kaart van de Nederlanden. Venlo heet hier Veslo, de schrijfwijze Ruremonde komen we ook op tal van andere kaarten tegen.

1719

Novissima et accuratissima decem Austriacarum in Belgio provinciarum tabula, Joachimus Ottens

We zagen kartograaf Joachim Ottens al eerder met een kaart uit ongeveer 1700. In of rond 1719 maakt Ottens deze kaart, die er zeker wat stijl betreft erg op lijkt.

Tussen Venlo (Spaans Gelder) en Roermond zien we Besselen, de Rovers Heyde en Hellenray. Daarmee bevat deze kaart minder detail dan de eerdere kaart van Ottens.

1719

Landmeter, geograaf, graveur en uitgever John Senex (1678-1740) uit Londen maakte in 1719 deze kaart van wat hij omschrift als de Spaanse Nederlanden.
In de praktijk waren Beesel en Belfeld op dat moment Staats en hoorde Swalmen bij de Oostenrijkse Nederlanden.

Tussen Venlo en Roermont wordt slechts Belfelt aangegeven.

1720

Kopergraveur Joachim Ottens (1663-1719) tekende waarschijnlijk kort voor zijn dood een 'nieuwe' kaart van het hertogdom Gelre, waarvan hier een detail. De kaart werd uitgegeven door Matthaeus Seutter in Nürnberg.

Tussen Venloo en Roermonde de dorpen Tegelen, Belfelt, Beselen, Asselt, en Swalme. Niel is ten zuiden van Roermond terecht gekomen.

De rijksgrens, die bij de Aelsbeek ten noorden van Belfeld correct wordt weergegeven, loopt op deze kaart niet juist tussen Beesel en Swalmen. Na de Vrede van Utrecht waren Beesel en Belfeld immers Staats (net als Venlo), terwijl Swalmen en Roermond Oostenrijks waren. Het kleurgebruik van beide landen had natuurlijk niet hetzelfde moeten zijn, maar dergelijke fouten zie je op veel kaarten. Ach, weet het ook maar allemaal als kaartenmaker, als je met zoveel staatkundige versnippering te maken krijgt.

De vermeldingen van het kasteel Holtmuele, de RoversHeyde, Hellenray en de dan reeds verdwenen hoeve Amersloo zijn overgenomen van oudere kaarten.

1720ca

Les provinces des Pay-Bas catholiques distinguées suivant qelles sont presentement partagees entre le Roy de France, de Roy d'Espagnes et les Etats Generaux des Provinces Unies, Nicolas Sanson / Pierre Schenk

Bij Petrus Schenk in Amsterdam is in de eerste helft van de 18e eeuw (de kaart bevat geen jaartal) deze kaart van de zuidelijke Nederlanden te koop, gemaakt door Nicolas Sanson.

Tussen Venloo en Roermond of Ruremonde zien we op de rechter Maasoever slechts de Gulikse plaatsen Tegelen, Kaldekirchen en Bruggen.

De kaart bevat enkele nieuwe schrijffouten, zoals Herden (Helden), Buggen (Buggenum). Zo heeft iedere kartograaf zijn eigen beperkingen...

1720ca

Een jaartal ontbreekt op deze kaart van de Zuidelijke Nederlanden, uitgegeven door Johann Baptist Homann uit Neurenberg. Een legenda links in de kaart (in dit fragment als inzet weergegeven) laat zien welke grootmachten het voor het zeggen hadden en doet vermoeden dat de kaart dateert van na het Barrièretraktaat dat op 15 november 1715 werd gesloten in Antwerpen.

Tussen Venlo en Roermont zien we dimaal als Staatse plaatsen enkel Belfelt en Cruchten.

1721

TETRACHIA DUCATUS GELDRIAE RUREMONDANA, J. Covens en C. Mortier.

Hé, hebben we deze kaart niet al eens eerder gezien? Jawel, Frederik de Wit publiceerde deze al eens rond 1680. Alle details zijn hetzelfde, hetgeen betekent dat Covens en Mortier in Amsterdam de hand hebben weten te leggen van de ruim veertig jaar oude etsplaten. Deze afdruk zal dateren uit de periode tussen 1721 en 1740.

Hebben de Amsterdamse uitgevers dan helemaal niets veranderd? Ja, toch: het kleurgebruik is aangepast en tussen Beesel (Staats) en Swalmen (Oostenrijks) is een extra grens getekend, het staatkundige resultaat van de Spaanse Successieoorlog. Deze nieuwe grens zal stand houden tot de komst van de Fransen, aan het eind van de 18e eeuw. Dat neemt niet weg dat deze kaart toch nog steeds namen uit circa 1600 laat zien.

1727

Limbourg, Gueldre et Zutphen, Pierre van der Aa

Een kaart van Pieter van der Aa uit Leiden, die zijn werk zelf uitgebreid aanprijst: "Carte la plus Recente, la plus Ample, et la plus Exacte qui encore paru: On y trouve distinctement les Villes. les Villages. les Châteaux les Forteresses; les Abbaies, Cloîtres Couvents etc. Comme aussi les Grandes Chemins, le Maisons de Poste, les Côtes, les Bancs de Sable, les Brasses de Prosondeur, les Fleuves, les Rivieres, etc. Le tout dessiné sur les Lieux ; rectifié et perfectionné sur les Nouvelles Observations de Messieurs de l'Academie Royale des Sciences à Paris; et sur les Remarques des Meilleurs Geographes. Dedié a Tres-Haut, Tres-Auguste, et Tres-Puissant Prince. George Premier Roy de la Grande Bretagne, de France, et d'Irlande: Defenseur de la Foi: Duc de Brunsvic-Luneburg, Electeur de Hanover Archi-Trésorier du Saint Empire. etc. etc. etc. Liberateur de la Grande Bretagne; Protecteur de la Religion Protestante: Victorieux de ses ennemis: Les delices de ses Bons Sujets". De niet-gedateerde kaart is opgedragen aan de in 1727 overleden koning George I van Engeland.

1730

Carte des Pays Bas Catholiques, Guillaume de l'Isle

Een kaart met deze titel en van deze kartograaf zagen we ook al in 1702. De kaart hiernaast zou rond 1730 zijn gepubliceerd te Amsterdam door Jean Covens en Corneille Mortier en is qua detaillering gelijk aan die van 1702. De opmerking dat de omgeving van Venlo in handen is van de Spanjaarden (aux Espagnols) is rond 1730 behoorlijk achterhaald en dat spreekt voor een veel eerdere datering.

Opnieuw zien we tussen Venlo en Ruremonde oftewel Roermond slechts Tegelen.

1730

Carte du Brabant suivant les nouvelles observations des messieurs de l'academie royale des sciences, etc. Pierre van der Aa

Pieter van der Aa (1659-1733) in Leiden tekent deze kaart (z.j.) die rond 1744 wordt gepubliceerd in de Nouvel Atlas, Très-Exact Et Fort Commode Pour Toutes Sortes De Personnes, etc.

Op basis van de schrijfwijze Swalem voor Swalmen mag worden verondersteld dat hij zich o.a. baseert op de kaart van Guillaume de l'Isle uit 1705.

Tussen Venlo en Ruremondt zien we verder o.a. Holtzmulle, Holthuysen en Beselen.

1730

Ducatus Geldriae nova tabula in tetrachias Noviomagi, Arnhemii, Ruremondae ac Zutphaniae comitatum, Tobias Conradus Lotter

Op het eerste oog gaat het bij deze kaart van Lotter (ook wel: Lottero) om een anders ingekleurde kaart van Ottens, maar nadere beschouwing laat toch enkele verschillen zien. Wie heeft er afgekeken? Ach, doet het er ook toe? De kaart werd overigens uitgegeven door Matthaeus Seutter, aan wie ze ook soms wordt toegeschreven.

Trouwens, waar blijft Reuver toch, dat nog steeds niet wordt aangegeven? Deze vlek bestaat toch al ongeveer tweehonderd jaar, als een herberg langs de heerbaan tussen Venlo en Roermond, inmiddels aangevuld met enkele andere huizen.

1740

Carte particuliere de Venlo Roermond et de Weert, Jean de Lat en Jacob Keizer

Tussen 1735 en 1745 brengen Jan de Lat uit Deventer en Jacob Keizer of Keyzer uit Almelo deze kaart op de markt, met rechts de steden Venlo en Roermond.

1741

Caerte figurative van het huys Hillenraedt, ende den Boeckweytsdries, ende de daeromme liggende liggende landerijen en houdtgewasch, J.J. Smabers, Roermond 25 maart 1741

Gedetailleerde kaart in vogelvlucht perspectief van kasteel Hillenraad en de naaste omgeving, met een genummerde beschrijving van de percelen.

Gepubliceerd in Maas- en Swalmdal 11 (1991) blz. 132.

1741

Eenvoudige tekening met de bezittingen van kasteel Hillenraad, anoniem

Eenvoudige schets van de bezittingen van Hillenraad, met een genummerde beschrijving. De kaart wijkt sterk af van die van Smabers uit datzelfde jaar. Op de sterk schematische kaart zien we links de Maes, met haaks daarop o.a. de Swalm, de Eppenbeek en de Leijgraef. Behalve kasteel Hillenraedt, de ruïne van het Huijs Swalmen (Naborch) met de daartoe behorende Niewenhoff, de kerken van Swalmen en Asselt zien we verder de oude oliemolen (in 1741 korenmolen) en de looimolen (nu oliemolen) alsmede de resten van een nog oudere oliemolen. Aan weerszijden van het kasteel Bocweijtsdrieshoff en de Nieuwenhof. Noordelijk van de Eppenbeek ligt de Carthuijsers hoff ofte Beckerhoff, noordelijk van de Leijgraef zien we de Schaerbroekerhoff.

1742

Carte du Brabant, Guillaume de l'Isle

De uitgevers Covens & Mortier in Amsterdam publiceren in 1742 opnieuw de oude kaart van De d'Isle uit 1705, met ook hier weer tegen de rechtermarge net nog een stukje zoals we dat zo graag zien.

Tussen Venlo en Ruremonde tekende hij Regelen, Holtzmulle, Eelfeldt, Holthuysen, Beselen, de Aldenborg en Swalem.

De wijzigingen ten opzichte van de versie uit 1705 beperken zich tot wat staatkundige opmerkingen: de uitgevers geven aan dat Beesel, Belfeld en Venlo nu Staats zijn (Hollandois), terwijl Swalmen en Roermond behoren tot Oostenrijk (Austriche).

De naamloze Brigittenschans langs de Maas bij Reuver kopieerde De l'Isle waarschijnlijk van oudere kaarten. Met de Swalm, die abusievelijk uitmondt bij Roermond, heeft de kartograaf kennelijk wat moeite.

1743

Kaart van de Domeingoederen behorend tot hoeve De Zang te Reuver, Adam Blum

Mooie ingekleurde kaart van een gedeelte van Reuver met daarop alle landerijen die behoorden bij hoeve De Zang. De kaart toont de meeste huizen en boerderijen in de buurtschap Leeuwen, waaronder De Spieker, De Kamp, De Schei.

Detail met linksboven de Zangerweerd, in het midden enkele huizen van de buurtschap Leeuwen en rechtsonder de huidige Pastoor Vranckenlaan.

Adam Blum staat bekend om zijn mooie detailering en kleurgebruik. Reuver boft dan ook een beetje dat deze landmeter de opdracht kreeg om deze Domeinenatlas samen te stellen.

Carte Contenant le Pais entre Venlo, Liege, Louvain, et Malines, George-Louis le Rouge

1744

Carte particuliere des environs de Venlo Roermond Maeseick Stochem Sittart Gangelt le marais de Peel en 1744, Eugène Henry Fricx

We zagen deze kaart van Fricx of Frix al in 1709, maar na zijn dood wordt in 1744 of '45 een atlas uitgegeven met daarin opgenomen ook deze kaart.

1745

Belgium Foederatum auctius et emendatius, Matthaeus Seutter / Tobias Conrad Lotter

George Matthaeus Seutter (1678-1757) was een van de bekendste Duitse kartografen van zijn tijd; hij werkte o.a. vanuit Wenen en Augsburg.

Hier een detail met tussen Venlo en Roermond de dorpen Belfelt, Beselen, Asselt en Niell.

Vergelijk de typische boompjes ten oosten van Elmpt eens met die van Tobias Lotter van rond 1730. Die wijzen erop dat híj de graveur is, en niet Seutter.

1745

Germanie Inferioris Sive Belgii Pas Meridionalis, Matthaeus Seutter

Onder de titel Germanie Inferioris Sive Belgii Pas Meridionalis publiceerde Seutter eveneens in 1745 een wat dit detail betreft tamelijk gelijkende kaart, waarop echter alleen Belfelt is ingetekend.

1745

A new and correct map of the Netherlands or Low Countries, Emanuel Bowen

Emanuel Bowen tekent in 1745 deze eenvoudige kaart van de Nederlanden.

Tussen Venlo en Roermond wordt slechts Besselen weergegeven. Op latere versies van deze kaart figureert ook Swalmen.

Als we een groter detail van de kaart bekijken (zie rollover), zien we leuk de staatkundige indeling aangegeven.

1745

Herzogtum Jülich & Berg, Herzogtum Kleve, Herzogtum Moers, Homannsche Erben

Rond 1745 zou deze kaart zijn uitgebracht door de erven Homann. We zien o.a. Belfelt, Merlenbroeck, Malbecker, Holtshoffn, Holthuisen, Besselen, Asselt, Aldenberg, Swalm en Hellenray. In het noorden van dit gebied heeft Batavia het voor het zeggen, in het zuiden de Oostenrijkers.

1747

Netherlands or Low Countries, Emanuel Bowen, Londen

Een iets vroegere versie van deze kaart zagen we al twee jaar eerder. Ditmaal een vrij oppervlakkige en inhoudelijk slordige kaart. Tussen de fortificaties van Venlo en Roermond worden slechts de dorpen Besselen en Swalem aangegeven.

De oude grens tussen Gelre en Gulik staat aangegeven als stippellijn. En ook op deze kaart loopt deze grens bij Tegelen en Steyl weer niet tot aan de Maas, zoals het eigenlijk hoort.

1747

Seven United Provinces, Emanuel Bowen, Londen

1747

Carte des Pais Bas catholiques ou des X provinces de l'Allemagne inferieure etc., Tobias Maier

Zoals hij zelf op zijn kaart aangeeft, baseert Tobias Maier zich op eerdere werken van Cassini, Snellius en Muschenbroek als hij deze kaart maakt, uitgegeven door de erven Homann onder de alternatieve titel Circvlvs Bvrgvndicvs. De kaart toont de zuidelijke Nederlanden, dus dan is er niet veel ruimte voor detail.

Tussen Venlo en Roermonde zien we de dorpen Tegelen, Besselen en Swalm, terwijl ook Amerslo weer meedoet. Dit exemplaar is gedeeltelijk ingekleurd: de groene kleur geeft Oostenrijks gebied weer ('ad Geld. Aust'). Bij Viersen, net rechts op de rand van dit detail, is men de groene kleur vergeten.

Bij Beesel en Belfeld staat, net als bij Venlo, aangetekend dat het Staats gebied is ('ad Batay'). Van een Bataafse Republiek is overigens nog geen sprake; die zal pas op 19 januari 1795 worden uitgeroepen.

1748

Septem Provinciae Belgium Foederatum, erven Homann

Opnieuw een detail van een rand van de kaart, maar daarom natuurlijk niet minder aardig. De eilandjes Viersen en Erkelens geven goed aan hoe versnipperd de staatkundige kaart is in het midden van de 18e eeuw. Wat de kaart niet eens laat zien, is echter de verdeling in een Staats, Oostenrijks en Pruisisch gedeelte van het Gelders Overkwartier.

Op deze kaart zonder wegen zien we naast Venloo en Roermond ook Tegelen, Belfeld, Holthuysen, Asselt en Swalm.

1748

Carte nouvelle du duché de Brabant et partie de la Hollande - Carte particuliere des environs de Venlo et de Roermond, Guillaume Dheulland

Graveur Guillaume Dheulland te Parijs maakt in 1748 een atlas met 24 kaarten. In deze serie kaarten op kaart nummer 16 het gebied tussen Venlo en Roermonde. Dit exemplaar bevindt zich in de collectie van het Gemeentearchief te Weert. Voor in de atlas bevindt zich een overzichtkaart, waarop de deelkaarten staan aangegeven.

Stilistisch lijkt deze kaart op het werk van Fricx, terwijl we ook overeenkomsten zien met latere kaarten van o.a. De Ferraris en Capitaine. Bij deze kaart is het Gulikse kasteel Holtmoel in Gelre terechtgekomen, tussen Belfelt en Malbeck.
Holthusen (Nieuwenbroeck) ligt ditmaal tussen de Weerd en de Schelkensbeek, daarmee veel te noordelijk. De St.-Lambertuskapel bij de Beeselse buurtschap Leeuwen wordt aangegeven bij Lummen, waar ook de raadselachtige hoeve Mansel ligt.
Ten zuiden van de Huilbeek liggen Beyselle en Rikel, terwijl de Bochouff heel redelijk is gesitueerd ten opzichte van de Teutebeek. Het gehucht Opsehaye (op de Hei) ligt tussen een misplaatste Aldemberg en Besselen Ham.
In Swalme worden twee watermolens aangegeven. De Eppenbeek, met daaraan Hellenrouk en Beaucoul, lijkt breder dan de Swalm. Vlak bij Blankwater ligt kasteelboerderij Especk. Vanuit Hasselt, met in de Maas de aanwas genaamd de Tol, loopt een weg naar de monding van de Swalm, waar een fortachtige constructie staat ingetekend.

Langs de grens geen echt bos, maar eerder kreupelhout en hakhout, door Dheulland aangeduid als broussailles of bois taillis. Ook de Swalmer gerechtsplaats, de justice de Swalme, wordt door de graveur niet vergeten. Op de loop van de grens en de wegen moeten we maar niet teveel letten. Daar klopt gewoon niet veel van.
Maar al met al toch een hele leuke kaart. Merci, meneer Dheulland.

Voor een ander, online exemplaar zie hier.

1748

Plan du camp de Hellenray ou s'est fait la jonction des Troupes Imperiales avec celles de la Grande Bretagne sous les ordres de son Altesse Royale le Duc de Cumberlandt, J.W. Von Gohr

In april 1748 had de hertog van Cumberland korte tijd zijn hoofdkwartier op kasteel Hillenraad. Volgens deze kaart lag zijn 3e bataljon tegenover het kasteel aan de Veltbeek.

De Engelse troepen dreven, daarbij geholpen door het Hannoverse leger, de keizerlijke troepen vanuit het zuiden en oosten tegen Roer en Maas rond Roermond. Op 14 april begonnen de keizerlijke troepen bij Buggenum met een redan (A) die de schipbrug (B) bij het Buggenummer veer moest beschermen.

Hoewel deze kaart tamelijk gedetailleerd is, komt ze niet overal overeen met de werkelijkheid. Dat neemt niet weg dat Von Gohr ons hiermee een alleraardigste kaart heeft nagelaten.

1748

Plan von der Gegend Roermonde, nebst beijde Laager, nehemlich das erste der hohen kays. königl. Allürten, unter commando sr. königl. Hoheit Herzog von Cumberland, so mit Anfang Aprilz bis den 14ten May 1748 laengst den Roerflus gestanden, das zweijte unter commando sr. Excellenz dem Feld Marschallen, Grafen Batthijanij, so vom 23sten Junio bis d. 21sten Augusto auf der Heijde beij Roermonde, campiret haben, anoniem

In het archief van Roermond bevindt zich deze manuscriptkaart van de opstelling van de Engelse en Oostenrijkse troepen tegen de Franssen en Pruissen tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog. De meeste troepen lagen langs de Roer ten zuiden van Roermond, maar we zien ook troepen ten noorden van Swalmen.

Op dit fragment zien we (van boven naar beneden) o.a. Zuijdwijcks Bosch, Zuijdwijcks Spick, Bokkoul, Hillenraedt met van daaruit een weg naar Elmpt, Beij Graef (waarmee kennelijk de omgrachting van de Beeckerhof wordt bedoeld), Swaemen, en Asselt.

De kaart bevond zich blijkend aantekening van archivaris J.B. Sivré in 1870 in het archief van Charles Guillon, notaris en lid van de gemeenteraad van Roermond. Sivré maakte in 1870 een kopie (zie overlay) waarop bovendien de Siber Hof staat aangegeven.

1748

A survey of the encampment at Hellenrouck, with parts of the rivers Maese and Roer and country adjacent, James Bramham

William Augustus, Duke of Cumberland, liet o.a. een fraaie verzameling landkaarten uit waarbij ook dit schitterende overzicht van de schermutselingen rond de Oostenrijkse Successieoorlog. Het is duidelijk dat Bramham (overl. 1786), daarbij geholpen door George Morrison, Hugh Debbieg, William Bontern, John Bough en John Archer, gebruik heeft gemaakt van ouder kaartmateriaal waarbij het gebied tussen Swalmen en Tegelen duidelijk ondervertegenwoordigd is.

Op de kaart staan de kampementen van de verschillende regimenten aangegeven in rood (Britten), geel (Hannover) en groen (Oostenrijk), waarmee ook duidelijk wordt hoe de brigades van de hertog stonden opgesteld tussen Swalmen en kasteel Hillenraad.

1749

Das Hertzogthum Braband, Johann George Schreiber

1749

Die Oesterreichische Niederlande, Johann George Schreiber

Veel minder gedetailleerd is dit detail van de Oostenrijkse Nederlanden door Schreiber.

In zijn legenda schrijft Schreiber: "Dat Herzugthum Geldern gehöret zu Brandenburg, Oesterreich und Holland". Opnieuw zien we hier hoe het oude hertogdom Gelre is opgedeeld door verschillende mogendheden, terwijl plaatsen die nu Limburgs zijn, tot het buitenland behoren.

Bij veel kaarten is het zonder uitgebreid technisch onderzoek moeilijk te zeggen wanneer ze geïllumineerd (ingekleurd) werden. Bij deze is echter in ieder geval geen goed gebruik gemaakt van kleuren: Roermond en Swalmen waren Oostenrijks, Beesel en Belfeld echter Staats.

1749

Das Hertzogthum Cleve, und Fürstenthum Moers, Johann George Schreiber

"zu finden bey Joh. George Schreibers seel. wittbe in Leipzig", staat onder de titel in het cartouche linksonder op deze kaart. Deze kaart van Schreiber (1676-1745) werd dus uitgebracht door zijn weduwe enkele jaren na zijn overlijden.

Van de kaarten die Schreiber maakte, is dit dit de kaart met de meeste details voor het Maas- en Swalmdal. Dat neemt niet weg dat er voor deze periode veel beter kaartmateriaal beschikbaar is.

Ten zuiden van Venlo zien we o.a. Belfelt, Holtzhoffn, Holthuysen, Besselen en Asselt.

1749

Les XVII Provinces des Pay-Bas, F. Desbruslins Père

Gebrekkige kennis van (of interesse in?) staatkundige grenzen zien we ook op deze kaart van graveur F. Desbruslin senior uit Parijs en de stippellijnen wekken dan ook al snel een verkeerde de indruk.

1750

Opper Gelder Verdeelt int Pruis, Oostenr, Staats

Dit kaartje, kennelijk uit een zakatlas, zou zijn gemaakt door graveur Jan Baptist van Elven (1805-1889). De inhoud geeft de situatie tussen 1713 en de Franse inlijving weer. Ook de stijl wijst niet direct op een kaart uit de 19e eeuw. Kortom: wie het weet, mag het zeggen. Ik kies nog even voor midden 18e eeuw.
De kaart geeft in ieder geval Beesel en Belfeld correct weer als Staats, waar veel andere kaarten in hun kleurgebruik onduidelijk zijn of beide plaatsen bij Oostenrijk trekken.

1750

Soms worden via internet kaarten aangeboden waarvan verder niets bekend is. Deze kaart toont het gebied tussen Maas en Rijn. 'Zu Holland', zo lezen we bij Beesel en Belfeld, net als bij Venlo. Ik vermoed dat deze vrij eenvoudige kaart werd gemaakt tussen 1750 en 1780.

Misschien herkent degene die de kaart indertijd aanbod of kocht deze afbeelding.

1750ca

Carte figurative de la province de Gueldre, anoniem

Dit anonieme en ongedateerde kaartje toont de Oostenrijkse delen van het oude hertogdom Gelre. Details moeten we op zo'n staatkundig kaartje niet zoeken, daarvoor was de kaart ook niet bedoeld.

1750

Kaart van het centrum van Belfeld omstreeks 1750

1752

Partie Septentrionale du Duche de Brabant etc, Robert de Vaugondy

Opnieuw een kaart van Brabant met op de rand het Maas- en Swalmdal.

Vanaf Venlo gezien is het kruisje dat de St.-Lambertuskapel bij Reuver aangeeft het eerste teken van leven.

Zuidelijk daarvan liggen Beyselle en Rikel, met vlakbij een niet nader omschreven chateau.

Met Besselen zal opnieuw Beesel worden bedoeld.

Swalmen is ditmaal verbasterd tot S.Walme en in de plaatsnaam Hasselt herkennen we Asselt.

Ten noorden van Roermonde zien we verder nog Lieuren (Leeuwen), Minhe Cabor (Mijnheerkens), Teclere (Tegelarij) en Niel (Maasniel).

Let ook op het vierkantje bij de monding van de Swalm.

1753

Provinces Unies des Pays-Bas, Robert de Vaugondy, Parijs

1754

La principauté de Liège et le Duché de Limbourg, Robert de Vaugondy, Parijs

Opnieuw een kaart van Robert de Vaugondy, ditmaal met als onderwerp het prinsbisdom Luik en het hertogdom Limburg. Rechtsboven op deze kaart dit detail.

Op de rand van de kaart de Weerd tegenover Kessel, met ditmaal zelfs de toegangsweg over de Oude Maas ingetekend.
Beesel is nu verbasterd tot Boisselle, Asselt tot Hasfelt, Leeuwen tot Lieuren.

1756

Les XVII Provinces des Pays Bas, George Louis Le Rouge

Le Rouge in Parijs brengt in 1756 zijn Atlas Nouveau Portatif à l'usage des militaires et du voyageur op de markt, waarin deze kaart van de Nederlanden.

Deze Franse kartograaf, die van circa 1740 tot 1780 actief was, tekende hier slechts Venlo en Roermonde in.

1759

Landkort over de Österrigske Nederlande, Nicolai Jonge

De priester Nicolai Jonge (1727-1789), telg uit een Amsterdams geslacht, brengt in 1759 in Kopenhagen een serie boekjes uit onder de titel 'Baron Ludvig Holbergs Geographie eller Jordsbeskrivelse'. In het eerste deel vinden we deze kaart van de Oostenrijkse Nederlanden; uit de rechter bovenhoek dit detail van Geldern, met op de rechter Maasoever slechts weinig detail.

1760

Naauwkeurige Kaart van het Oude Nederland en eenige aangrenzende Gewesten, Isaac Tirion

Isaac Tirion doet rond 1760 deze poging om aan te geven hoe onze omgeving er uitzag in de Romeinse Tijd. Zijn interpretatie van Blariacum, Castellum, Catualium en Feresne komt al gedeeltelijk overeen met huidige inzichten. Ook tegenwoordig wordt nog hevig gediscussieerd over de exacte lokatie van enkele toponiemen genoemd in oude Romeinse geschriften. Zo wordt Sablones, nu Zanthof ook wel gezocht bij Venlo, Sand bij Straelen en Pont (D).

Anders dan Janssonius ruim een eeuw eerder plaatst Tirion bij de samenkomst van Maas en Roer de Eburonen, die in het gebied tussen Maas en Rijn leefden. Julius Caesar beschrijft hoe hun leiders Catuvolcus en Ambiorix in 54 v. Chr. in opstand komen tegen de Romeinen en hen een pijnlijke nederlaag bezorgen bij een dal niet ver van het centraal gelegen Atuatuca. Als mogelijke lokatie voor deze roemruchte slag wordt o.a. het Jammerdal ten zuiden van Venlo geclaimd. Ach, wie zal het zeggen na zoveel eeuwen...

1763

Caerte figurative van eenen onverdeelden bosch tusschen het dorp Swalmen Gelderscher sijde, en het stedeken Bruggen beneffens het dorp Bracht Gulicker sijde, J.J. Smabers

In het kader van wat later zou uitgroeien tot de zogenaamde Bosstrijd, tekende de Roermondse landmeter Smabers in 1763 een kaart van het omstreden bosgebied ten oosten van Swalmen. Deze kaart, met links Bracht en bovenaan Brüggen, toont het gebied ten oosten van de Koninghs Carels wech nu genaemt Princen dijck en de Swalm. Mooie details op deze kaart zijn de gerechtsplaatsen op de Bosberg (Swalmen) en bij Greetjens Gericht (Beesel). Ook tal van andere toponiemen die we al kennen uit processtukken uit de 16e eeuw, worden op de kaart vermeld.
De kaart bevindt zich in het ARA te Brussel (toegang BE-A0510 / T 086).

1770

Sedes ac theatrum bellorum per plurimos annos in Regionibus Rheni, Mosae ac Mosellae, Tobias Conrard Lotter

Rond 1770 geeft Tobias Conrad Lotter (1717-1777) in Augsburg, die na het overlijden van Matthaeus Seutter voor zichzelf is begonnen, deze kaart uit. Het is een kopergravure van de hand van Gabriel Bodenehr.

Op dit detail zien we tussen Venloo en Rüremond als enig dorp Belt aangegeven. Daarmee zal eerder Belfeld dan Beesel worden bedoeld.

1772

Carte des Pays Bas Catholique, Philip Buache

1773

Nieuwe Geographische Reise- en Zak-Atlas, Jan Christiaan Sepp (boekverkoper te Amsterdam)

1774

Joannes Josephus Smabers, Swalmen 1774

In 1774 tekende architect en landmeter Smabers uit Roermond een serie detailkaarten van Swalmen, met alle percelen en hun eigenaren. De kaarten zijn, vooral wat betreft de kleuren, iets minder goed bewaard dan de serie die Smabers in 1781 tekende in Beesel, maar vormen niettemin een zeer belangrijke bron voor toponymisch, historisch en genealogisch onderzoek.

Een cd-rom met zwart-wit opnamen van al deze kaarten (plus die van Beesel uit 1781), inclusief een database met alle landeigenaren, is bij mij te bestellen.

1775

Atlas des Pays-Bas Autrichiens, Joseph de Ferraris

De zogenoemde Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden door generaal graaf Jozef de Ferraris, daarom ook wel aangeduid als de Ferrariskaart. Omdat Beesel en Belfeld niet tot Oostenrijk behoorden, zijn hiervan uiteraard ook geen kaarten. De getallen bij de huizen of wijken geven aan tot welke parochiekerk deze behoren: in dit geval (29) de parochie van de H. Lambertus te Swalmen. Hoewel Boukoul lange tijd tot de parochie Asselt (nr. 84) werd gerekend, valt deze buurtschap hier toch onder Swalmen.
De kaart van De Ferraris is slechts een jaar jonger dan de kaartenserie door Smabers. Toch bevat ze weer leuke nieuwe details, zoals een steenoven of briqueterie bij de Baexhoeve.

Klik op de kaart voor een overzicht van alle gedigitaliseerde Kabinetskaarten in een uitstekende kwaliteit.

1777

Kaart van Swalmen, Jean Baptiste de Bouge

Jean Baptiste de Bouge (1757-1833), die een jaar eerder was aangekomen in Roermond in de voetsporen van zijn vader, maakt in 1777 gebruik van de metingen van Smabers als hij zijn eigen versie maakt van deze kaart met daarop ook Swalmen en omgeving. Duidelijk zien we nummers die Smabers gebruikte bij de indeling van de deelkaarten.

Op dit detail zien we in het midden de kasteelruïne Naborch, hier aangeduid als een gebrocken Slott op een eilandje in de Swalm.

De volledige serie bevindt zich in het voormalige archief van kasteel Hillenraad.

1777

Le Provincie di Zelanda, Utrecht, Gheldria, e Brabante Ollandese con la parte meridionale dell' Ollanda di nuova Projezione, Antonio Zatta, Venetië

Kaart van enkele Nederlandse provincies, met rechtsonder ook het gebied tussen Venloo en Roermond. We zien verder Tegelen, Holthuysen, Asselt en Swalm. De kaart lijkt erg op die van de erven Homann uit 1748.

1777

Titel onbekend, Jean Baptist de Bouge

Jean Baptiste de Bouge (1757-1833) trad op zijn zeventiende in dienst bij generaal graaf Jozef de Ferraris, een gevestigde naam in de wereld van de cartografie. De Bouge was een jaar eerder zijn vader gevolgd, die was overgeplaatst naar Roermond. Het is duidelijk dat De Bouge in 1777 in het Maas- en Swalmdal vertoefde, want in dat jaar tekende hij tevens een serie kaarten van Swalmen.
Behalve het Gulikse Tegelen zien we Staats Belfeld en Besel en Oostenrijks Swalmen, Hillenraet en Asselt. Vrij uniek is een vroege vermelding van de Beeselse buurtschap Reuver, zonder kerk maar als gebouw aangegeven als Lerover, ongetwijfeld een verbastering van het verfranste Le Rover.

1777ca

Carte de l'enclavement de la Gueldre Autrichienne, anoniem circa 1777

Een ongedateerde manuscriptkaart die erg lijkt op die van Jean-Baptiste de Bouge uit 1777. Vooralsnog is niet duidelijk welke het oudste van de twee is, maar ze zouden heel goed van dezelfde hand kunnen zijn. De kaart bevindt zich in de collectie van de Universiteit van Amsterdam.
Behalve het Gulikse Tegeln zien we Staats Belfeld en Besel en Oostenrijks Swaemen, Hillenraedt en Asselt. Vrij uniek is een vroege vermelding van de Beeselse buurtschap Reuver, zonder kerk maar als gebouw aangegeven als Leroven.

1777

Carte Marchande, Joseph de Ferraris

Naast de zogenaamde Kabinetskaart van 1774 tekent De Ferraris nog meer kaarten. Rond 1777 maakt graveur Dupont uit Brussel deze kopergravure op 25 grote platen. De kaart heeft grote gelijkenis met de kaarten van Fricx uit 1709 en 1744 en Dheulland uit 1748, maar bevat toch ook weer heel wat nieuwe elementen.

Wat goed opvalt, is de mate van detaillering in het Oostenrijkse gebied ten opzichte van het Staatse deel van Gelder. Daardoor is de juistheid van de kaart voor Swalmen vele malen beter dan die voor Beesel en Belfeld, die feitelijk nog relatief primitief worden weergegeven, zoals Fricx deze eerder intekende.

Door het gebruik van enkele zware steunkleuren op dit exemplaar is de rijksgrens tussen het Staatse Bessel en Oostenrijks Swalmen wel erg nadrukkelijk aangegeven. De grens met Gulik (Duché de Juliers) laat goed zien hoe Tegelen (met postkantoor!) als een wig tot aan de Maas reikt. Nu de grenzen zijn ingetekend, valt ook beter op dat Malbecker te ver naar het zuiden ligt.

Ter hoogte van Reuver-Leeuwen wordt het toponiem Hoffn van oudere kaarten door De Ferraris aangevuld tot Holtz Hssn, in een soort mislukte poging om dit punt iets meer inhoud te geven. Holthuisen is immers al aangegeven op de plaats van Beesel-Ouddorp.

En Mausel op de plaats waar later Reuver zal staan, tja, het blijft een raadsel wat de heren kaartenmakers daar nou mee bedoelen...

1780

Carte du duché de Brabant, contenant aussi partie de l'eveché de Liege et autres pays adjacents, Jean-Baptiste Crépy

Deze Parijse drukker lijkt zijn inspiratie te hebben opgedaan bij een eerdere kaart van Guillaume de l'Isle (zie 1705 en 1742). We zien tussen Venlo en Ruremonde dan ook opnieuw typische schrijffouten: Regelen (Tegelen), Eelfeldt (Belfeld), Swalem (Swalmen). Ook de verkeerd geplaatste Brigittenschans en de Aldenborch zijn weer van de partij.

Dit detail maakt weer deel uit van een veel grotere kaart van Brabant.

1780

Carte du Brabant et pays limitrophe, dressée sur les nouvelles observations ordonnées par leurs majestés Imperial et Royal, Jean Baptiste de la Fosse

De jurisdictie van Beesel en Belfeld staat keurig aangegeven op deze kaart van De la Fosse uit Parijs. We zien daarnaast oude en nieuwe elementen met soms ook verrassende schrijfwijzen.

Van noord naar zuid zien we o.a. Vanlo, Tegelen, Belfelt, Malbeker, Tummen (waarmee waarschijnlijk Reuver-Leeuwen wordt bedoeld), Amersloo, Holtz hoffn, Holthuisen, Bessel, Swalmen en Hasselt.

Het gebruik van kleur op deze kaart is erg willekeurig. Het zou logisch zijn geweest wanneer we de groene kleur ten zuiden van Roermond zouden hebben teruggezien op de grens van Swalmen en Beesel. De graveur heeft daar echter ook verzuimd om de grens tussen Gulik en Oostenrijks Opper-Gelre te tekenen.

1780

Pays Bas meridionale, Jean Janvier, Parijs

1780

Partie Septentrionale des Pays Bas comprenant les Etats generaux des Provinces Unies, Jean Janvier

Rond 1780 tekent Janvier deze kaart van voornamelijk de noordelijke Nederlanden. We zien Venlo, Besselen, Asselt en Ruremonde.

1780

Partie Septentrionale des Pays Bas comprenant les Etats generaux des Provinces Unies, Jean Janvier / Francois Santini

Eveneens rond 1780 (tussen 1776-1784) verschijnt deze kaart van Francois Santini uit Venetië, gebaseerd op de gravure van Janvier. De kaart werd verkocht door Giuseppe Antonio Remondini (1754-1811), kartograaf en uitgever.

We zien dat de kaart van Santini gewoon identiek is met de gravure van Janvier.

1780

Carte des Provinces des Pays Bas, G. de l'Isle

G. de L'Isle uit Parijs tekende deze kaart van de Nederlanden naar eigen zeggen van andere kaarten die ter plekke waren gemaakt, aangevuld en gecorrigeerd met materiaal van Snellius en Cassini.

Tussen Venlo en Ruremonde (met het in 1780 al tamelijk gedateerde weglatingsstreepje boven de o) zien we Besselen en Asselt aangegeven.

1781

Joannes Josephus Smabers, Beesel 1781

In opdracht van de tiendenaren van het kerspel Beesel produceerde de Roermondse architect en landmeter Joannes Josephus Smabers in 1781 een serie detailkaarten van Beesel, met alle percelen en hun eigenaren.
Op dit fragment de Hoosterhof te Beesel, op de grens van Swalmen.

Een cd-rom met afbeeldingen van deze kaarten is bij mij verkrijgbaar.

1782

Map of the empire of Germany, Louis Delarochette, Londen

In 1782 verschijnt deze kaart van Louis Stanislas d'Arcy Delarochette in Thomas Kitchin's General atlas describing the whole universe. Tussen Venloo en Ruremonde wordt enkel het Gulikse Tegelen aangegeven. Niet zo verwonderlijk als je weet dat Delarochette het hele Duitse rijk weergeeft op deze kaart.

Wegen zie je nog nauwelijks op deze kaart en dat is misschien maar beter ook: de kaartenmaker tekent een niet bestaande weg die van Bree (B) via Horn en Tegelen naar Geldern loopt.

1783

Carte des Provinces Unies des Pays Bas connue sous le nom d'Hollande, Louis Joseph Mondhare, naar J.B. Nolin

In zijn Atlas Général a l'usage des colleges et maisons d'education neemt Louis Joseph Mondhare uit Parijs in 1783 deze kaart op, gemaakt volgens de nieuwste observaties gedaan door J.B. Nolin, koninklijk geograaf.

Ergens is iets helemaal misgegaan bij deze kaart. De aanduiding van het graafschap Zutphen tussen Venloo en Ruremonde doet al even vreemd aan als de stippelijnen die de landsgrenzen aangeven. Weert is verbasterd tot West, Horn (Hoorn) ligt ten westen daarvan. Met de rest van de kaart is het al niet beter gesteld. Kortom, wat de titel van de atlas ook belooft: niet geschikt voor colleges en scholen.

<1784

Abriss des Lands von dem Beckerhoff zugehörig denen Wohlerwürdigen Herren Herren Carthaeusser zu Roermonde, anoniem, zonder datum

In de inventaris van de afdeling Cartes et plans (nr. 965) van het Algemeen Rijksarchief te Brussel bevindt zich deze kaart van de landerijen behorend tot de Beekerhof in Swalmen. Tot aan de opheffing van het klooster Betlehem door keizer Jozef II (in mei 1784) waren de Kartuizers eeuwenlang eigenaren van deze omgrachte hoeve.

Op dit detail zien we drie gebouwen binnen de gracht, net als op de Smaberskaart uit 1774 gelegen langs de landtstraet van Venloe naeher Roermonde. De grote wijher langs de Eppenbeek, voor het eerst genoemd in 1722, ontbreekt echter. Deze kaart (voor zover bekend z.d.) zou daarmee kunnen dateren van voor 1722; ze is met zekerheid vervaardigd voor 1784, het jaar van de opheffing van het klooster.

<1784

Abriss des Lands von dem Aldenhoff zugehörig denen Wohlerwürdigen Herren Herren Carthaeusser zu Roermonde, anoniem, zonder datum

1783ca

Op deze kaart van Jean Janvier en graveur J.P. Cheffard staat een groot gedeelte van de Zuidelijke Nederlanden en Noord-Frankrijk. Dit detail laat Haute Gueldre of Opper-Gelre zien. Eigenlijk hoort Nieuwstadt (Neustat) daar ook bij, net als bijvoorbeeld Niederkrüchten (Cruenten).

Tussen Venloo en Ruremonde zien we Belfelt. De landsgrenzen zijn erg onzorgvuldig ingetekend en de plaatsnamen soms bijna onherkenbaar verminkt.

1784

Carte topographique tres exacte des Pais-Bas contenant les quartiers d’Anvers, et de Louvain, une partie du Brabant hollandois, l’eveché de Liege, le duche de Limbourg, les comtés de Fauquemont et de Dalem, les villes de Lier, Louvain, Arschot, Diest, Tirlemont, Mastricht, Helmont, Eyndhoven, Venlo, Ruremonde, et tout ce qui est entre la Meuse et la Nethe, Johann Christian Jaeger

Graveur Andreas Reinhardt heeft ongetwijfeld gebruik gemaakt van eerdere kaarten van Fricx, Dheulland en anderen toen hij deze kaart maakte. De kaart vormt samen met vijf andere kaarten een serie "Carte topographique tres exacte des Pais-Bas" die in 1784 wordt uitgegeven door Johann Christian Jaeger in Frankfurt am Main.

Reinhardt brengt weliswaar net weer wat andere details aan, toch voegt zijn kaart weinig toe aan wat zijn voorgangers hebben gemaakt.

Het kleurgebruik op deze kaart is maar knoeiwerk. Opmerkelijk genoeg geeft de graveur tekstueel ook nauwelijks een staatkundige indeling aan. Alleen de (wellicht later toegevoegde) kleuren proberen dat aan te geven. Daarbij is Belfeld abusievelijk gedeeltelijk bij Gulik gevoegd en hoort Brüggen ineens bij Oostenrijks Opper-Gelder. Beter goed gejat dan slecht verzonnen, zo moet ook Reinhardt hebben gedacht. Tja, maar dan moet je dat jatten wel goed doen...

1784

Nieuwe kaart van Gelderland, behoorende tot het vaderlandsch woordenboek van Jacobus Kok 1784, A. van Krevelt

De Staatse en Oostenrijkse delen van het Overkwartier zijn goed te zien op dit detail van een kaart afkomstg uit het Vaderlandsch Woordenboek, uitgegeven door Johannes Allart te Amsterdam. De plaat werd gemaakt door graveur Abraham van Krevelt.

Tussen Venlo en Roermond zien we naast het Gulikse Tegelen ook nog Belfelt, Beselen, Asselt en Swalm.

1786

Caerte figuratie verbeeldende het kercksken tot Asselt mit alle aldaer gelegene huijsen, als meede de kercke tot Swalmen mit de dorps huijsen, ende de geene tot aen Suijdwijcks Spick en Raeijer Straete geleghen, gelijck de weghen door de velden gaende, als oock de geene die tot kerck ofte lijckweghen connen gebruijck worden, J.J. Smabers

Twaalf jaar nadat landmeter Smabers zijn serie kaarten van Swalmen en Asselt heeft afgerond, tekent hij op basis van deze detailkaarten opnieuw een veel minder gedetaileerde kaart, die goed bewaard is gebleven.

In heldere kleuren tekent Smabers het zuidelijke gedeelte van de gemeente, met details die ontbreken op zijn eerdere kaarten. Zo bevat deze kaart het onlanghs nieuw gebouwt cappellanie huijs en noteert Smabers in de toelichting hoe slibberachtigh sommige wegen zijn en dat enkele huizen in Asselt vanwege overstromingen hoger op het veld zijn gebouwd. Zo bevat iedere kaart weer andere gegevens, waardoor ze uniek en onvervangbaar zijn.

1788

Charte über die Generalitaetslande oder diejenigen Antheile, welche die General Staaten der Vereinigten Niederlande an den Herzogthümern Brabant, Limburg und der Grafschaft Flandern besizen. Entworfen und nach dem Pariser Frieden vom Jahr 1785 in Ansehung der Grenzen berichtet von F.L. Güssefeld, Homannischen Erben, Neurenberg

Franz Ludwig Güssefeld vervaardigt in 1788 deze kaart van de zuidelijke Generaliteitslanden, die vervolgens wordt uitgegeven door de erfgenamen Homann in Nürnberg.

Op deze kaart zien we hoe Güssefeld het spoor enigszins bijster is: zijn kaart geeft een nóg versnipperder beeld dan in werkelijkheid het geval is. Hij tekent Venlo, Belfeld, Besseln plus een gebied tussen Schwalmt en Elmt als generaliteitslanden maar wijkt daarbij ook af van de kerspelgrenzen. Zo gebeurt het dat hij Belfeld en Beesel als aparte enclaves ziet, waar deze in werkelijkheid één jurisdictie vormen. Ook Swalmen is ten onrechte verdeeld in verschillende rechtsgebieden.

Oudere kaarten vormen ook hier weer de basis: verdwenen namen als Holthuisen en Amersloo figureren nog steeds. Voor de rest geeft deze kaart, hoe aardig ook, geen nieuwe inzichten. In 1790 zullen we Güssefeld nog eens terugzien.

1788

The Catholic Netherlands, Thomas Kitchin, Londen

1789

A Map of the Austrian Possessions in the Netherlands or Low Countries, William Faden, Londen

Deze kaart van William Faden (1750-1836) toont de Oostenrijkse bezittingen in de Lage Landen, kort voordat deze onder de voet worden gelopen door de Fransen. Op dit detail zien we o.a. Swalmen en Ruremonde onder Oostenrijks gezag. Tussen Belfelt en Besselen wordt nog heel klein de Weerd tegenover Kessel aangegeven, zoals we dat ook wel zien op andere kaarten uit deze jaren. De loop van wegen en rivieren is minder correct dan deze op het eerste oog lijkt, maar al met al kijken we toch naar een keurig verzorgde kaart met evenwichtig kleurgebruik.

1789

VII Provincia seu Belgium Foederatum, Johan Michael Probst

Johan Michael Probst uit Augsburg publiceert in 1789 deze kaart van de Zeven Provinciën. Zoals zo vaak bij overzichtskaarten, gaat het met name bij de landsgrenzen weer fout. Tussen Venlo en Ruremont wordt het Gulikse Brugge aangegeven. Voor verdere details is op deze schaal geen plaats.

1790

Der nördliche Theil des Bisthums Lüttich, enthaltend die Grafschaften Hoorn, Looz, Hasbain und einen Theil des Marquisats Franchimont, nebst den angrenzenden Landen der Herzogthümer Brabant und Limburg, Franz Ludwig Güssefeld

In 1790 publiceren de erven Homann in Nürnberg deze kaart van kartograaf Franz Ludwig Güssefeld (1726-1814) met boven de kaart als beschrijving "Carte géographique, contenant le Principauté de Liege et l'abbaye de Stavelot en deux feuilles, dressée avec soin selon la grande carte des Pays Bas du mr. le Comte de Ferraris" en binnen de kaart de titel "Der nördliche Theil des Bisthums Lüttich, enthaltend die Grafschaften Hoorn, Looz, Hasbain und einen Theil des Marquisats Franchimont, nebst den angrenzenden Landen der Herzogthümer Brabant und Limburg". Zoals al gezegd, maakt Güssefeld gebruik van de kaarten van De Ferraris.

Tussen Venlo en Roermond tekent Güssefeld de dorpen Tegeln, Belfeld, Lummen (Leeuwen), Besseln, Schwalmen, Asselt en Beaucoul. Kasteel Nieuwenbroeck figureert opnieuw als Holthuysen, terwijl ook Rookhoesen en Heide zijn overgenomen van oudere kaarten. Met Hellenbruch in plaats van Hillenraad introduceert Güssefeld een eigen fout, die echter kennelijk door niemand wordt overgenomen. Bij de Teglereij verduidelijkt de kartograaf nog maar eens dat het gaat om een Ziegeleij.

De bijschriften Preussisch en Geldern lijken ietwat lukraak geplaatst, aangezien bijvoorbeeld Kessel in 1790 Pruissisch is, net als Tegelen. De groene kleur bij Swalmen en Roermond geeft aan dat deze plaatsen onder Oostenrijk ressorteren. Beesel en Belfeld liggen daarmee volledig geïsoleerd van de rest van Staats Gelder.

Met de rode lijnen wil Güssefeld de Generaliteitslanden aangeven, zoals blijkt uit zijn eerdere kaart uit 1788.

1790

Neueste Generalkarte von den saemtlichen Oestreichischen Niederlanden : nebst dem Ausfluss der Schelde und den anliegenden hollaendischen Provinzen, nach den Karten des Herrn Gener. Grafen von Ferraris, A. F. W. Crome, J. B. de Bouge etc und andern zuverlaessigen Quellen entworfen von Herrn A. von Wenzely, Franz Anton Schraembl

Tussen 1786 en 1800 geeft Franz Anton Schrämbl in Wenen een Allgemeiner grosser Atlas uit. De kaarten worden ontworpen door Anton von Wenzely, die zich daarbij baseert op eerder materiaal van Joseph Jean François de Bouge.

We zien Venlo, het Gulikse Tegelen, Belfelt, Rover, Bessel, de Heyde, Swalm, Asselt en 't Spick (vreemd genoeg gespeld als Spikc).

Dit is een van de eerste kaarten waarop ook Reuver figureert, en wel op de plaats waar we op eerdere kaarten Lummen en Mausel zien. Een extra kleurtje benadrukt Oostenrijks Geldern. Beesel en Belfeld, samen behorend tot Hollands Geldern, moeten het zonder kleur doen.

1792

Carte publié par Ls. Capitaine premier ingenieur de la carte général de la France, Louis Capitaine

In 1790 voltooit Louis Capitaine (1749-1797) in samenwerking met de Parijse advokaat Pierre-Grégoire Chanlaire (1758-1817) een serie van 69 kaarten van Frankrijk, schaal 1:86.400. Het hiernaast afgebeelde detail laat niet alleen zien hoe gedetailleerd de kaart van Capitaine is, maar tevens zien we een grote gelijkenis met de kaarten van Fricx (1709), Dheulland (1748) en De Ferrraris (1777), waarop bijvoorbeeld eveneens een 'Mausel' te zien is ten zuiden van Reuver. Diverse fouten van Fricx worden op deze kaart gecorrigeerd.

Capitaine vult de kaart van Fricx verder vooral aan met details overgenomen van andere kaarten. Van noord naar zuid zien we o.a. Belfelt, Malbecker, Roversheyde, Lummen (Leeuwen), Mausel (onbekend), Hoffn (idem), Amersloo (rond 1580 afgebrand door soldaten en daarna nooit meer herbouwd, maar toch nog vaak afgebeeld op oude kaarten), Holthuisen (genoemd naar 17e eeuwse eigenaren van kasteel Nieuwenbroek), Bessel, Prinsen Deyck, Rookhoesen, Baexhoeve, Op de Heyde, Mildelhoven, Geenaenhof, Swalmen, Houterhoff, Asselt, Siperhof, Hillenraedt, Bouckoul, Zudewijcks Spick en Schaarbroeck.

Ten opzichte van de kaart van De Ferraris (1777) missen we weer wat details, zoals de rijksgrenzen en het posthoorntje en bisschopskruis bij Roermond.

1791

A New Accurate Map of the Netherlands or Low Countries, Thomas Condor

Detail van een kaart van de zuidelijke Nederlanden door deze Britse kartograaf.

1791

The Seven United Provinces & Netherlands, from the latest Authorities, Robert Wilkinson

En als je dan denkt dat je de meeste verkeerde spellingen van plaatsnamen wel hebt gezien, duikt deze Engelse kaart op. In ieder geval kan Wilkinson hiermee niet van kopieergedrag worden beschuldigd, want Bosselem in plaats van Beesel lijkt een eigen vinding. En die stippellijnen? Heel creatief, maar weinig accuraat.

1792

Caarte van de lemit tussen Belfelt Hollands, en Tegelen Gulix, Antonius Leurs

Landmeter Leurs tekent de grens tussen Belfeld en Tegelen, vanaf de Maas via de Aelbeek en de Vehe- en Riverstraat naar de Hoenderkamp. Op dit detail Rievers huijs (langs de Rieversbeek) en de huizen van Arnold Vaessen en Peter Mingels.

1792

Caarte van Malbeck, J.M. Ewaldts en Antonius Leurs

Gedetailleerde zwartwit kaart van Malbeck van 15 april 1792, met het noorden naar rechts. Ook Belfeld beschikte vanaf 1797 over een nieuw bunderboek met een bijbehorende serie detailkaarten, maar deze gingen, zoals zoveel archiefbescheiden, verloren bij een brand in 1800.

Malbeck lag in 1792 nog in het graafschap Gulik. Op deze kaart staan dan ook diverse grensstenen ingetekend. We zien verder, weliswaar schematisch weergegeven maar toch heel leuk, het omgrachte huis Malbeck, aan de zuidzijde van de Molenbeek gelegen, de molenwijher, de watermolen (C) en de als enige overgebleven pachthoeve (D). Voor een verdere tekstuele beschrijving zie de Kroniek.

1792

Charte vom Meerlenbruch, J.M. Ewals en Antonius Leurs

Eveneens van 15 april 1792 dateert deze kaart van het Meerlebroek van Ewals en Leurs. De kaart werd gepubliceerd in Die Heimat, Heimatkundige Nachrichten für die Stadt Kaldenkirchen, Heft 8/9 (okt. 1958). Helaas wordt in dit boek geen verzameling of archief genoemd. Weet u waar deze kaart zich bevindt, laat het dan even weten.

1792

Carte des XVII Provinces des Pays-Bas pour servir d'intelligence à la guerre présente: tirée de plusieurs cartes faites sur les lieux par Corneille Pynacker, B. Wicheringe, Adr. Metie, G. Freitag, H. Le Sengre et de quantité d'autres tant anciens que modernes: dressé suivant les nouvelles observation[s] par J.B. De la Fosse

Jean Baptiste de la Fosse tekent in 1792 een kaart die - zoals welhaast gebruikelijk bij kaartenmakers - teruggrijpt op eerder materiaal.

Tussen Venlo en Ruremonde zien we kasteel Holtmuel, Belfelt met de veel te noordelijk getekende Brigittenschans bij Reuver, de Oldeborg bij Swalmen en het maasdorpje Asselt.

1793

Les environs de Ruremonde, Venlo, Gueldres, Wezel, Duseldorf &c, J.B. de Bouge

Deze mooi gedetailleerde kaart werd in 1793 in Brussel uitgegeven door Jean Baptiste de Bouge, die de kaart in 1786 vervaardigde. Ook deze kaart grijpt weer in grote mate terug op ouder materiaal. De kaart maakt (als kaart 4) deel uit van een groter geheel onder de naam Nouvelle Carte Chrographique des Pays Bas Autrichiens.

Tussen Venlo en Ruremonde zien we op de rechter Maasoever de dorpen Tegelen, Belfelt, Bessel, Swalmen en Asselt plus de buurtschappen Lummen, le Rover en de Heyde. Het lijkt erop dat Reuver vanaf het eind van de 18e eeuw definitief zijn intrede doet in het kaartmateriaal van deze omgeving.

Andere aardige details op deze kaart zijn, behalve de postkantoren van Tegelen en Roermond, de diverse heidegebieden (bruyeres), de Prinsendijk, kasteel Hillenraedt en de Spike.

De kaart is ook bekend onder de benaming Chorografische kaart van de Oostenrijkse Nederlanden.

1793

The catholic Netherlands, comprehending the dutchy of Brabant, the lordship of Mecheln, the dutchy of Limburg, Gelderland, or dutchy of Gelders, the dutchy of Luxemburg, the county of Flanders, Namurois, or county of Namur, county of Haynaut, county of Artois and Cambresis, Robert Sayer

Op 6 maart 1793 drukt Robert Sayer uit Londen deze kaart van de katholieke Nederlanden. Ook deze kaart heeft weer veel gelijkenis met oudere kaarten, zoals die van Thomas Kitchin uit 1788. Nee, het is geen gelijkenis, het is gewoon dezelfde drukplaat!

1793

Tagebuch etc., Wilhelm Gottlieb Korn

Kaartje met de Pruisische aanval van 3 maart 1793  op de zuidelijk van de Swalm gelegen Franse linies. Detail van een grotere kaart die reikt van Buggenum en Eubel (gem. Brüggen) in het noorden tot St.-Odiliënberg en Melick in het zuiden.

Op het kaartje, uitgegeven door Wilhelm Gottlieb Korn (1738-1806), een uitgever uit Breslau, zien we o.a. de troepen die rond Swalmen zijn gelegerd. Door de eeuwen heen kenden de dorpen langs de rechter Maasoever vele inkwartieringen, waarbij de bevolking keer op keer werd geplunderd of kaal gegeten.

1793

Plan von der Affeire bei Swalm ohnweid Roeremond des Königlich Preusischen Corps unter Commando de Sr. Durchlaucht des Hertzog Friedrich v. Braunschweig den 3ten Märtz 1793, Von Troyff

De slag bij Swalmen tussen de Franse keizerlijke troepen en het Pruisische leger onder aanvoering van hertog Frederik van Brunswijk wordt ook weergegeven op deze kaart door Von Troyff.

De kaart is vrij schematisch; dit fragment toont o.a. Swalm, Aldenberg, Asseld, Rijkel (Bauerschaft vor Besseln) en Besseln.
Aangezien de Aldenberg is ingetekend bij de monding van de Swalm, zou men hier de Aoleberg mogen verwachten. De totaal verkeerde ligging van Asselt echter zet alles meteen weer op losse schroeven en maakt een juiste interpretatie van deze kaart moeilijk. Aardig detail is een redoute ten zuiden van Swalmen.

1794

A map of the seven united provinces, with the land of Drent, and the generality lands, William Faden

1794

Septem Provinciae seu Belgium Faederatum, Quad Generaliter Audit Hollandia, Johannes Walch

1794

A new map of the Netherlands or Low Countries, with the south part of the provinces of Holland, Utrecht & Gelders and the whole of Zeeland, Thomas Kitchin

Op 12 mei 1794 verschijnt bij Robert Laurie & John Whittle in Londen A new universal atlas, exhibiting all the empires, kingdoms, states, republics, &c. &c. in the whole World; being a complete collection of the most approved maps extant; corrected with the greatest care, and augmented from the last edition of D'Anville and Robert (de Vaugondy) with many improvements by Major James Rennel, and other eminent geographers, including all the tracks and new discoveries of the British circumnavigators, Biron, Wallis, Carteret, Captain James Cook, Vancouver, Perouse, &c. &c. Deze afbeelding komt uit de zesde druk (1804) van deze atlas maar laat nog de oude toestand zien, van vóór de komst van de Fransen.

Ondanks alle aanbevelingen in de titel van de atlas bevat de kaart nog sterk verouderde details, zoals het dan al lang verdwenen Amersloo. Verder zien we tussen Venlo en Roermonde nog Indermonte (De Munt), Tegelen, Malbeckerhoffe (met daarboven een vierkantje dat volgens de legenda een fort moet voorstellen), Besselen, en Swalmen.

1794

Carte de Liegé, de Juliers, de Berg, de Gueldres, et de Cleves - Carte von Lüttich, Jülich, Berg, Geldern und Cleve, Jean George Klinger

De maker van deze kaart is onbekend. Onder de kaart staat echter dat ze te koop is bij Jean George Klinger in Nurnberg. De kaart heeft uiteraard inhoudelijk veel gelijkenis met andere kaarten uit deze jaren. We zien Venlo, Tegelen, Beissel (Hollandois) , Swalmen en Asselt. Beide laatste plaatsen behoren net als Roermonde tot het Duché de Gueldres, waarmee in dit geval slechts het Oostenrijkse deel wordt bedoeld.

Opmerkelijk aan deze kaart is dat het Beesels Broek ten zuiden van die plaats als zodanig staat ingetekend.

1795

Carte topographique d'Allemagne tirés du grand Atlas d'Allemagne faisant partie du Théâtre de la Guerre entre la Nation françoise & l'Empire, J. W. A. Jaeger

Militaire kaart, uitgegeven door Johann Wilhelm Jaeger uit Frankfurt am Main. Dit detail ontving ik van een van de bezoekers van mijn site.

Tussen Venlo en Ruremonde zie we van noord naar zuid o.a.: kasteel Holtmolen; Belfeld; hammeau de Belfeld (een wat naief overkomende fout); Merlenbroeck; Lummen, chapel (de St.-Lambertuskapel in Leeuwen); Malbecker, met het schoepenrad van de watermolen aangegeven als sterretje op de Molenbeek; de nog ongeidentificeerde Mausel cense; Holtzhofen (kasteel Nieuwenbroeck); Amersloo; Holthuysen (nogmaals Nieuwenbroeck, ditmaal correct geschreven maar foutief geplaatst); Beyselen; een wat misplaatst Asseldt; Rikel, met aan de overkant van de Swalm een militaire schans; Justice de Swalmen, de oude gerechtsplaats op de Bosberg, inclusief galg; chateau Bochouf, de ten onrechte tot kasteel gepromoveerde Baxhof; Houlthuysen (toe maar, het kan niet op...); Opschaye hameau, oftewel Heide; een wat verdwaalde tweede vermelding van Besselen hameau; Aldenberg, de oude kasteelruine langs de Swalm; Swalme; Hasselt, met een H te veel; Hellenray; Beaucoul (Boukoul); Especk (Zuydtwijcks Spick) en Moukhage (Mouthagen).

Het is duidelijk dat ook deze kaart zwaar leunt op eerder materiaal dat soms terug gaat tot ruim een eeuw eerder.

1796

Austrian French and Dutch Netherlands, Mathew Carey, Philadelphia

1797

Die General Staaten, Tomás Lopéz

Detail uit een zeldzame Duitstalige uitgave van een zakatlas van Spanje en de Spaanse Nederlanden, vermoedelijk rond 1797 in Wenen gemaakt door de Spaanse kartograaf Tomás López (1730-1802).

Leuk, die kleurtjes, maar wat wil de kartograaf er eigenlijk mee aangeven?

1797

Kaart van Belfeld, Joannes Fredericus Schomers

In 1793 gaf het dorpsbestuur van Belfeld aan de Roermondse landmeter Joannes Fredericus Schomers opdracht om de dorpslanderijen op te meten en in te tekenen. Schomers, die in 1785 ook al de Swalmer kaarten van Smabers bijwerkte, rondde dit karwei in de zomer van 1797 af. Helaas ging de hele serie kaarten, bestaande uit een overzichtskaart en ten minste acht deelkaarten, al in 1800 in vlammen op, samen met het bijbehorende bunderboek en veel andere archiefstukken. Zeker wanneer we zien hoe gedetailleerd de kaarten van Swalmen (1774) en Beesel (1781) zijn, is het natuurlijk doodzonde dat de unieke kaarten verloren gingen.

Meent u auteurs- of eigendomsrechten te kunnen laten gelden op een of meerdere van de hier getoonde kaarten, dan verzoek ik u contact op te nemen met mij.

Do you own old maps on which the Venlo-Roermond area is indicated? I would greatly appreciate it if you would be so kind as to send me a scan or digital photograph of a detail, which I then can add to this collection.
If there are any maps on this webpage which you think you can claim exclusive rights of, please notify me.

Bezoek ook:

Toponiemen in Beesel, Belfeld en Swalmen

Maas- en Swalmdal in beeld

Kroniek voor Beesel, Belfeld en Swalmen

Rondleiding langs genealogische bronnen in het Maas- en Swalmdal

Laatst bijgewerkt op 19 december 2018

Met dank aan:

Fedor Coenen: 1743 (Blum)
Frank van Dijk: 1759 (Jonge)
Twan Ernst: Charte vom Meerlebruch (1792), gegevens 1797 (Belfeld)
Rinus Flokstra: kaart 17xx (Beekerhof, z.d.)
Gemeentearchief Roermond: kaarten 17xx (Genaanhof Swalmen), 1786 (Smabers), 1790 (Capitaine)
Gemeenteachief Weert: 1740 (De Lat en Keizer), 1744 (Fricx), 1747 (Maier), 1748 (Dheulland)
Wiel Luys: kaarten 1741 (Hillenraad), 1763 en 1793 (Swalmen)
Uwe Micha: zd., kaart uit mogelijk midden 18e eeuw (gebied Maas-Rijn)
Nel Mulders-Thijssen: 1799 (Ewalds)
Jan Verheugen: 1706 (Utrecht-Roermond), 1740 (De Lat en Keizer), 1744 (Fricx), 1749 (Schreiber, Cleve en Meurs), z.d. (Opper-Gelder)
Nico Wijfjes: 1795 (detail J.W. Jaeger)
Lej de Wit: kaart 1709 (Fricx)