Tussen Maas en Meerlebroek - Toponiemen in de gemeente Beesel
 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 
Maas-Rur-Stellung  

In de herfst en winter van 1944-1945 werd door de Duitsers aan de oostzijde van de Maas - als aanvulling van de zogenaamde Westwall - gewerkt aan een extra verdedigingslinie tussen Venlo en Wassenberg (D). Vanwege begin- en eindpunt van deze linie spreekt men van de Maas-Rur-Stellung.
Kenmerkende elementen van de linie zijn de tankgrachten en kleine betonnen bunkers, de zogenaamde MG-Ringstände. Dit type bunker werd voor het eerst gebruikt in Noord-Afrika. De naam Tobruk, waaronder we deze bunker ook kennen, is ontleend aan de Libische havenstad Tobruk, waar de ringstand (overigens oorspronkelijk een Italiaans ontwerp) enkele jaren eerder zijn nut had bewezen.

Foto: Loe Giesen

De meest noordelijke bunker in het Maas- en Swalmdal ligt ongeveer tegenover de oude hoeve Malbeck in Belfeld. De Tobruk ligt aan de voet van de steilrand en wordt tegenwoordig gebruikt als schuilplaats voor vleermuizen.

Foto: Loe Giesen

De bouw van de Maas-Rur-Stellung verliep grotendeels parallel aan een systeem van loopgraven (Laufgraben) en tankgrachten (Panzergraben) op de oostelijke Maasoever. Deze spitsgrachten zijn op de meeste plaatsen geëgaliseerd maar op sommige plaatsen, zoals ten noorden van de hoeve Klaashof (zie foto), zijn ze nog goed herkenbaar. In het bosgebied De Bercken, ten westen van Reuver, zijn nog vele loopgraven te zien. Dit hele complex langs de Maas wordt aangeduid met de naam Maasstellung.

Foto: Loe Giesen

De Maas-Rur-Stelling loopt vanaf Venlo via de Jammerdaalse Heide ten zuidoosten van Tegelen naar Malbeck. De verdere route komt grofweg overeen met de loop van de Nederlands-Duitse grens. Voor de Duitsers had deze keuze duidelijke voordelen. Met in de rug en dus op de achtergrond de dichte bossen van de Steilrand hadden ze een vrij uitzicht over de open Nederlandse cultuurgronden van Meelderbroek (bij Belfeld) en Meerlebroek (bij Reuver en Beesel). In de omgeving van de Witte Steen, mogelijk ook elders, waren tevens versperringen van prikkeldraad die nadering door de vijand nog eens extra bemoeilijkten.

De aanleg van de grachten en graven gebeurde voor een groot gedeelte door Oosteuropese dwangarbeiders, vooral vrouwen. Van de veertig bekende bunkers bevonden er zich 25 op Nederlands gebied, de rest aan Duitse zijde. Sommige bunkers zijn al jaren geleden opgeruimd. De resterende bunkers liggen vooral aan weerszijden van de Prinsendijk. Soms steken ze slechts enkele centimeters boven het maaiveld uit. Dit is in een aantal gevallen het resultaat van na-oorlogse pogingen om de pijnlijke restanten te laten verdwijnen. Het stukmaken van de 40 cm dikke betonwanden wilde niet altijd lukken...

Foto: Loe Giesen

De openingen aan de bovenzijde zijn veelal dichtgemaakt en vaak is de gehele bunker volgestort. Dat gebeurde in een aantal gevallen nadat de bunkers waren doorzocht door politie op zoek naar de in 1975 verdwenen Marjo Winkens.

Foto: Loe Giesen

De bunkers werden bemand door soldaten gewapend met een machinegeweer. Vandaar dat de Tobruks ook wel MG-Ringstand worden genoemd. Voor de Maas-Rur-Stellung werd de Ringstand van het type 58c gebruikt.

 

 

 

Foto: Loe Giesen

De bunkers waren verbonden met een stelsel van loopgraven. De loopgraven aan de Nederlandse zijde van de Prinsendijk zijn na de oorlog weer dichtgegooid, maar aan Duitse zijde kunnen we ze soms nog herkennen in het landschap. De loopgraven kwamen bij de bunker uit bij een opening aan een van de lange zijden. Meestal betreft het een zijde die niet naar het westen (d.w.z. naar de vijand) was gericht.

Foto: Loe Giesen

Tussen de bunkers van de Maas-Rur-Stellung bestaan soms kleine verschillen. Op het eind van de oorlog was er vaak materiaalschaarste.
De Tobruks bestaan uit een hoog en een laag gedeelte. Bovenin, in de Kampfraum, bevond zich de schutter die de mitrailleur bediende.

In het onderste gedeelte was plaats voor munitie. Tussen beide gedeelten waren enkele traptreden. Omdat de meeste bunkers zijn afgesloten of volgestort, kan het intereur slechts bij enkele Tobruks langs de Prinsendijk worden bezichtigd.

 

 

 

 

 

Ingegraven in een bospad op een steenworp afstand van café De Bos in Swalmen ligt een bunker die door de meeste passerende wandelaars niet eens wordt opgemerkt.

Foto: Loe Giesen

Ook tegenwoordig vormt de Maas-Rur-Stellung, hoewel grotendeels verdwenen, een goed herkenbaar element in het landschap langs de rijksgrens.
Inmiddels gepromoveerd tot gemeentelijk monument herinneren de bunkers, tankgrachten en loopgraven aan een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het Maas- en Swalmdal.

Foto: Loe Giesen

 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 
© Loe Giesen, Reuver 2008-2012