De Maas vormt de westelijke grens van Swalmen en Asselt, beide gelegen op de rechteroever van de rivier. Deze wordt vanaf de oostelijke oever gevoed door de Leijgraaf en de Swalm.
Door de eeuwen heen is de loop van de Maas vele malen veranderd. Zo stroomde de rivier ooit met een grote lus via Maasniel en de Boukoul. Omgrachte huizen zoals de Tegelarij, Zuydtwijcks Spicks en Hillenraad maakten eeuwen vele later dankbaar gebruik van de oude Maasbedding, waarin Leijgraaf en Eppenbeek zich een weg hebben gebaand. Hetzelfde gebeurde in een dichtgeslibde bedding iets noordelijker, waar de middeleeuwse Baxhof en een 17e eeuwse schans werden gebouwd langs de Teutebeek.

De zuidgrens van Swalmen werd ongetwijfeld pas vastgelegd nadat de Maas daar stroomde; anders zou deze grens ongetwijfeld anders hebben gelopen.
De noordgrens van Swalmen wordt gedeeltelijk gevormd door de benedenloop van de Swalm, tot op de plaats waar deze uitmondt in de Maas. Hier, bij de Donderberg, dwingt de Peelrandbreuk de Maas om in een grote bocht uit de Roerdalslenk te klimmen.
Aan de westzijde veranderde de gemeentegrens met de loop van de Maas. In de Romeinse tijd liep de rivier nog langs de Wielerhof; de bedding werd hier later gebruikt door de Swalm. Langs en in de rivier lagen stukken land die, afhankelijk van de waterstand, omspoeld werden. Deze waarden (hier meestal weerden genoemd) en middelzanden varieerden soms sterk in omvang. Sommige bleven, andere verdwenen even snel als ze gekomen waren. De Tol, de Aanwas, de Biesweerd en de Weerd waren de belangrijkste weerden. De Oude Maasstraat, nu een van de toegangswegen van de Weerd, kreeg deze naam vermoedelijk al toen de oude Maasbedding nog veel beter herkenbaar was in het landschap. In de waterlopen rond de Aanwas werd nog tot het begin van de 16e eeuw met bootjes gevist. Bestond een weerd vooral uit kiezels, dan sprak men ook wel van een griend of steen. We zien dat o.a. bij de Sint Augustinusgriend.

Al met al verschoof de Maas echter steeds overwegend in westelijke richting. Het lijnpad of jaagpad, dat bij Asselt en Swalmen langs de rechteroever liep, speelde in de 13e eeuw een belangrijke rol bij de afbakening van de grenzen van de heerlijkheid Asselt. In een oorkonde die in 1275 werd opgesteld, komt het wispelturige karakter van de Maas dan ook mooi tot uiting. Later werd de benaming van het lijnpad verbasterd tot de Linden.

De Maas zorgde voor handel, die echter niet steeds ongemoeid werd gelaten. In Asselt werd een tol geheven die verbonden was aan de Asselterhof, een leengoed van de graven van Horn. Ook aan de Naborch en Hillenraad was een tol verbonden, naar de familie Van Oest ook wel aangeduid met Oesterse tol. Oude tollijsten geven een beeld van de vele goederen die stroomopwaarts en -afwaarts werden vervoerd. De contacten met andere plaatsen langs de Maas vonden ook hun beslag in de archiefvorming: tot in Dordrecht werden akten over Swalmen en Asselt opgesteld en gekopieerd.

Voor de bewoners en landeigenaren langs de Maas was de rivier soms een zegen, soms een plaag. Een kleine overstroming liet vruchtbare rivierklei achter, maar bij heftiger hoogwater werden soms complete oogsten vernield en liet de stroom soms een onvruchtbare kiezelvlakte achter. Soms ook eiste de rivier slachtoffers, zoals de koster van Asselt die in 1691 verdronk bij het oversteken van een (misschien toch niet helemaal) bevroren Maas. Was het zomer geweest, dan zou de koster ongetwijfeld gebruik hebben gemaakt van het grote veer dat tussen Asselt en Buggenum voer of van het kleine voetveer tussen Asselt en Maaswienerte. Zo zijn leven en dood ook langs de Maas sterk verbonden met de geschiedenis van onze voorouders.

De Marchalskrib lag aan de Maas op de grens van Roermond (Felixgriend) en Swalmen (Lingen) tegenover de Houtgriend. De aanwas wordt weergegeven op de Rivierenkaart uit 1849.

De benaming is mogelijk terug te voeren op Henry Florentijn de Marechal, heer van Monceaux, overste luitenant van de prins De Condé in Spaanse dienst, en zijn vrouw Isabella Cox. In 1699 verpachtte hij zijn visserij in het Blanc Waeter. Of hij ook hier, langs de Maas, bezittingen had, is niet bekend.

De markt van Swalmen is al vele eeuwen het middelpunt van de gemeenschap. Hier vinden we de kerk en het gemeentehuis. In 1774 woonden hier tussen Molenstraatje en de Marktstraat v.l.n.r. Aret Smeets met huis, stal en brouwerij (254 en 259), Joannes Mevissen (260), de weduwe Peter Wijnen (261), de erfgenamen Robert Pijpers (262) en Bertus van Daell (263). De huizen aan de noordzijde waren eigendom van Joannes Huijben (281 en 2/3 deel van 282) en Paulus Mevissen (1/3 deel van 282) respektievelijk Francis Schoonhoven (285). Dit laatste huis droeg jaarankers 1719. Dit pand werd in 1951 gesloopt, waarna deze muurankers werden herbruikt tijdens een verbouwing van de schuur van herberg de Zwaan. Daar vormen ze vanaf die tijd heel misleidend het jaartal 1716.
Op de hoek van de Brugstraat woonde Hendrick Naus (283), terwijl de bebouwing aan de oostzijde van de markt opmerkelijk mag worden genoemd. Hier noteerde onder nummer 268: 'A. Smeets polferthooren, gerichtscamer en school, vroegen dienst en g...nen hoexken'. Aan de zuidzijde van de markt tenslotte woonden .. Gerardts (267) en Joannes Ceuven (266). De helft van perceel 265 werd in 1780 verkocht onder de naam Cloutvoetshof.

onder de hagedoorn en onder de linde
De markt was eeuwenlang de plaats waar openbare hoorzittingen werden gehouden, bekend onder de namen voogdgeding of wroege. Het voogdgeding van 1588 werd gehouden op het kerkhof, dat rondom de kerk lag. In 1687 werd het geding gehouden voer die schoele, in 1696 voor die schoole onder den haegendooren, in 1697 onder den hagendoren.
Craandijk omschreef het plein in 1883 als volgt: Daar is een vierkant pleintje, dor en kaal, van ongezellige verwelooze huizen omringd. In het midden staat een armoedige geschoren linde; eenige voeten boven den grond zijn de takken tot een soort van priëel geleid en door palen gestut, en uit dit tafelbladvormig dak rijst een lange, naakte stam, die slechts een drietal trosjes bladeren draagt. Op dit onbehagelijke pleintje vinden wij een poort, die tot het hoog gelegen, ommuurde kerkhof toegang geeft. Daar ligt de tamelijk oude kerk, met haar' lagen, dikken toren, en van het kerkhof zien wij neer in de binnenplaatsen van boerenhofsteden of tegen de achtergevels der omliggende woningen. Er is in deze digt aaneengesloten huizen iets drukkends en zwaarmoedigs, dat ons benaauwt. Van frischheid en vrolijkheid vinden wij hier geen spoor en welligt is 't aan het uur van den dag te wijten, dat wij in den ganschen omtrek geen levend wezen - mensch noch dier - ontwaren. Als Swalmen ons niets anders te zien geeft, dan houden wij er een' gansch niet aangenamen indruk van mede!
Een wandelaar die het marktplein in juni 1888 aandeed, schreef: De Markt, waaraan ’t Raadhuis en de kerk liggen, is niet het aantrekkelijkste deel van Swalmen. Slechts eene linde heft zijn langen plechtigen stam omhoog op het vierkante plein, waarvan het uitzicht der huizen weinig de welvaart doen zien, die in het dorp heerscht. De linde is vreemdsoortig geschoren en de onderste kroon is tot eene soort vlak gebogen en vergroeid. Als curiositeit werd ons medegedeeld, dat de Fanfare, in den tijd, dat ze onder de thans nog geroemde directie van den Heer Sagers stond, eens een zonderlingen inval gehad heeft. Staande op die kroon gaf ze een concert, dat de executanten, zoowel als het publiek, uitstekend moet bevallen zijn.
Kennelijk moest de boom enkele jaren daarna toch het veld ruimen. Op 4 juni 1898, ruim drie maanden voor de inhuldiging van koningin Wilhelmina, berichtte de Maas- en Roerbode: 'Onze koninginneboom staat op het oogenblik in eene mand en zal bij de troonsbestijging van Hare Majesteit eene plaats op het marktplein erlangen. Mocht de linde den ouderdom van zijn gevallen naamgenoot bereiken, dan zal hij heel wat menschengeslachten zien komen en voorbijgaan.'

polfertoren
De aanwezigheid van een polfertoren of buskruittoren doet vreemd aan voor een dorp als Swalmen. Voor zover bekend had Swalmen nooit een verdedigingssysteem en de noodzaak om buskruit op te slaan voor defensieve doeleinden ontbrak dan ook. De Swalmer polfertoren diende mogelijk toch voor opslag, hoewel de ligging aan de markt (vermoedelijk op de hoek van de BRUGSTRAAT) in dat geval vanuit veiligheidsoogpunt grote vraagtekens oproept. In een polfermolen werd onder druk van zware molenstenen een explosief en zeer licht ontvlambaar mengsel gemaakt van houtskool, salpeter en zwavel. Van dit mengsel (kruit) werden kleine bolletjes gemaakt die vervolgens door soldaten werden gebruikt voor hun bussen (geweren).
De vroegste vermelding van buskruitfabricage in Swalmen dateert van enkele jaren na het einde van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), een periode waarin vele veldslagen werden geleverd. Volgens een testament uit 1651 hadden de heren van Swalmen toen naast een graanmolen tevens het recht om een slijpmolen en pulvermolen te hebben en het lijkt er dan ook op dat langs de Swalm een polfermolen in exploitatie was. Een lijst van hoofd- en beestenschat uit 1654 noemt in de omgeving van de HOOGSTRAAT Hendrick Polffemeijcker met sijn vrouw alsmede onder de Cropper hondtschat een Polffemeijckers knecht en Polffemeijckers maght . Een pachtcontract van hoeve Boekweitsdries uit 1672 vermeldt "een stuck landts gelegen tussen den wech langs den Coninencamp gaende naer Swalmen ende den voetpaet treckende op den polfermackerhuys". Met deze ligging lijkt de locatie aan SWALMDAL, waar later de oliemolen lag, het meest voor de hand liggend. Aangezien de familie Schenck van Nijdeggen het recht had om de molen te exploiteren, ligt het voor de hand dat zij de eigenaren waren van zowel de polfermolen als polfertoren. Er zijn geen akten bekend die verklaren hoe de toren in 1774 in handen was geraakt van Aret Smeets.

aan de kaak gesteld...
In Swalmen stond vroeger ook een kaak. Bij de kaak werden gewoonlijk hoofd en handen tussen twee balken geklemd (zie foto). Bij een zogenaamde schandpaal - een verticale paal uit steen of hout - werden meestal de handen vastgeketend, soms (ook) de hals. De scholtis klaagde in 1735 "datter op haere behoorlijcke plaetse geene kaecke is staende als van alts gebruyckelijck is". Het gemeentebestuur besloot daarop dit gebrek voor te leggen aan de vergadering van geërfden, maar de uitkomst van dit overleg is niet bekend. De schandpaal stond gewoonlijk op de marktplaats. De exacte plaats van de Swalmer kaak zullen we wellicht nooit weten, evenmin als de preciese vorm.

het gemeentehuis

In 1902 kreeg Swalmen een nieuw gemeentehuis naar een ontwerp van architect Caspar Franssen uit Roermond. Aannemer Verhaegh uit Swalmen tekende voor de uitvoering. Beiden hadden drie jaar eerder het klooster in Swalmen gebouwd. Eerder kwam de schepenbank en later het gemeentebestuur bijeen in het gebouw met daarin een boog die naar de kerk leidde.

Het gebouw werd in 1938 ingrijpend verbouwd naar een ontwerp van architect Jan Bongaerts uit Roermond. Tijdens de verbouwing werden de gemeentezaken tijdelijk ondergebracht in een paar lokalen van de Fröbelschool van de zusters.

Giel Geraedts: Swalmen had een eigen electriciteitscentrale. In: Jaarboek Maas- en Swalmdal 1 (1981).

Landmeter Smabers (1774) geeft de MARKTSTRAAT nog aan als onderdeel van de baene naer Venlo.

Het oudst bewaarde pand op deze straat is dat van slagerij Thomassen, op het Ceuvenkempke. Het huis uit 1754 (de fraaie jaarankers werden wellicht gemaakt door smid Hendrick Naus) heeft een zogenaamde gezwenkte zijgevel. Vanaf de bouw is het pand steeds vererfd binnen de familie.
In 1774 was het huis eigendom van Willem Meuter (geb. 1732), zoon van schoolmeester en organist Frans Meuter en zijn tweede vrouw Elisabeth Heijnen. Vader Frans kan niet de bouwheer zijn, want hij overleed in 1739. Het huis werd gebouwd door Joachim op den Camp, die in 1748 trouwde met de weduwe Elisabeth Heijnen. In de lijst van hoofd- en beestenschat van 1754 wordt Joachim genoemd op de plaats waar we dit pand mogen verwachten en in 1755 werd hij benoemd tot schepen van Swalmen en Asselt. Hij overleed in januari 1759, anderhalf jaar na zijn vrouw.

Willem Meuter trouwde in september 1759 met Hendrina Thopoel uit Venray en werd na het overlijden van zijn (stief)ouders de nieuwe eigenaar. Op 29 juni 1760 wordt hij genoemd als eigenaar van herberg het Witte Peert en ook in 1764 droeg zijn huis de naam het Wit Peerdt (zie aldaar). Hun dochter Elisabeth Meuter trouwde op haar beurt in 1786 met beenhouwer (slager) Silvester Evers. Via zoon Jan Willem Evers (1802-1855) vererfde het pand op Petrus Johannes Evers (1827-1902), behalve slager ook brievengaarder, en Maria Gedula Janssen. Het was hun dochter Anna Maria Gertrudis Evers die in 1905 trouwde met Wilhelmus Antonius Hubertus Thomassen.

Bij dit toponiem zien we op een opmerkelijke manier hoe een veldnaam kan veranderen. Werd dit gebied in de 17e eeuw nog genoemd naar Maria (Mercken) Giesen, toen de roepnaam Mercken in de 19e eeuw in onbruik raakte, werd deze vervangen door Martin.

In 1659 verkocht Frans Houten land in het Voirveld achter Mercken Giesen gelegen aan zijn zus Helken Houten. In 1700 verpandden Sebastianus Heijnen en zijn zoon Arnoldus land aan Mercken Gijsen gelegen. Tijdens een voogdgeding in datzelfde jaar klaagde de pastoor dat aan Mericken Gijsen landt een voetpad werd gemaakt dat er eerder niet was geweest. In 1723 werd land aan Meriken Gijsen gelegen openbaar verkocht. In 1724 verkocht Arnoldus Naus land aan Mercken Gijsen in het Voorvelt gelegen aan Hendrick Bulders en Gertruid Slabbers. In 1727 verpandden Gerardt Bongaerts en Anna Driessen land aan Mercken Gijsen gelegen. In 1745 inspecteerden schepenen voor een schaderapport door noodweer ook land aen Marijken Giesen in't Voervelt tot aan de Meulenwegh. In 1746 verkochten de erfgenamen van Agnes van St. Theunis, weduwe van Michel van Ool, land aan Mercken Gysen gelegen.

Op het kadastraal minuutplan van 1843 staat het gebied Marten Giesen ingetekend tussen Mohlenweg, Koestraat (BOSSTRAAT), Schuttenboom en de OUDEWEG. In 1876 verkochten de erfgenamen Vaessen een huis in Mertegiezen. In 1881 verkochten de erfgenamen van Pieter Coorens bouwland in Martin Giesen.

Al in een lijst uit 1395 wordt land aen den Merselre Broecke vermeld. Het eerste deel van de naam ('merse') duidt mogelijk op water. Aangezien het volgende stuk land in dezelfde lijst wordt omschreven als Item midden in der selver Oe, hebben we hier vermoedelijk te maken met laaggelegen landerijen in de omgeving van Asselt.

Het voogdgeding van 1588 zegt over een van de wegen: "Noch eine gemeine straete komende van und dorch Assell langhs dat Merlebroick dorch Wijler, dorch Middelhoven, langhs den Laekbergh bis in gen heide. Het Melerbroeck of Mellerbroeck wordt opnieuw genoemd in 1678 en '79. In zijn testament van 1702 liet Jan Pecx een bemdje in het Melerbroeck na aan zijn vrouw. In 1710 verpandden Wijnand Dijnraet en Cattrijn Jansen onder andere een bemdje in het Meerlebroeck onder Asselt gelegen plus land aan de Meerlebroecxbempden. Datzelfde jaar werd dit broek ook vermeld als Meelerbroeck, terwijl in 1721 weer het Meerlebroeck werd genoemd onder Asselt.

'Meerle' is o.a. een oude benaming voor smelleken (falco columbarius), een klein valkje dat graag jaagt in open terrein zoals weilanden, akkers en heidevelden.

In 1668 verpandden Geurt Quijten en Metien Cuijpers o.a. 2 morgen bemd in de Merlebrocx Bembden gelegen. In 1711 verkochten Derick van der Holt en zijn vrouw Joanna Margareta Randhaxe een bemd te Asselt in de Ohe gelegen genaamd de Meerlebroecxbempt, groot ongeveer 2 morgen en aan beide zijden tussen voornoemd Meerlebroeck gelegen, voor een bedrag van 58 rijksdaalder, 1 vat weit en 2 karren hout aan Gerard Janssen en Christina Beeck. In 1715 werden de Meerlebroeckxbempden opnieuw vermeld. In 1717 klaagde Gerardus Dirricx dat over zijn bemd in de Meerlebroecx Bempden gevaren en gereden werd. Een akte uit 1721 noemt land dat voorheen bemd is geweest en nu tot akkerland is geploegd, behorend onder de Meerlebroecx Bempden.

In agustus 1909 werd door de eigenaren van Hillenraad land verpacht aan Meertenweg (sectie C 694), afkomstig van de Kasteelshof. In december 1913 werd dennenhout aan de Meertenweg verkocht. Het perceel was toen eigendom van kasteel Hillenraad. Eerdere en latere vermeldingen ontbreken, zodat dit toponiem kennelijk slechts korte tijd werd gebruikt.
De kadastrale aanduiding van de perceelsverwijzing geeft aan dat het gaat om de weg die vanaf de MEESTERSWEG tussen de Wilde Zij of Hillenraderkamp enerzijds en Hillenrader Bossen anderzijds naar de HEISTRAAT loopt.

Melaatsheid was vroeger in onze omgeving een verzamelnaam voor een aantal ziekten waaronder lepra. Als vermoedelijke melaatse komen we in 1602 en '03 al een Thiss der Blaett tegen in Beesel.

De afzondering van zieken is altijd een belangrijk kenmerk geweest bij de benadering van lepra. Zo had Roermond vroeger een apart Blaethuijs. In Venlo wordt in 1605 de Melaten boom genoemd, ongetwijfeld ook buiten de stad gelegen, op veilige afstand. Lepra was immers een besmettelijke ziekte en bij gebrek aan geneesmiddelen leefden de patiënten buiten de rest van de gemeenschap. De leproos droeg gewoonlijk een zwarte mantel of leprozenkleed en een vilten hoed met een brede witte rand; met een klepper of ratel maakte hij zijn komst bekend. Als de ziekte 'officieel' was vastgesteld, kreeg de patiënt ook vaak een 'vuylbrief' of 'lazarusbrief'.

Ook Swalmen kende in de 17e eeuw nog leprapatiënten. Die wendden zich in 1636 tot de stad Roermond, maar het stadsbestuur vond dat iedere plaats zelf voor haar melaatsen moest zorgen.
Enkele melaatsen kennen we bij naam. Zo trouwde in 1642 Henricus Lenarts alias de wever met Agnes Martens; in het trouwboek werden beiden ingeschreven als 'leprosi'. Bij de doop van hun vier kinderen noteerde de pastoor ook viermaal dat Hendrik lepra had. Agnes overleed in 1664 'op de Boekoul'.
In het gezin van Mathijs Node alias Van Elsenbroek alias Van Giesekerken alias Van Rodenkercken alias Schonen (hoeveel aliasnamen kan iemand hebben) en Wilhelmina Reinders kwam in ieder geval tussen 1664 en 1667 eveneens lepra voor, net als bij Maria Lamberts uit Elmpt, die in 1664 doopgetuige was in het gezin. Datzelfde jaar werd in Swalmen wijlen 'leprosus vagabundus dictus Hans' begraven, terwijl in 1669 een kind van leprose zwervers werd gedoopt. Het gezin van Mathijs Node woonde overigens kennelijk aan de Krop, waar Mathijs' eerste vrouw als Guilielma aen gen Crop in 1675 overleed. Mathijs hertrouwde in 1675 met Joanna Leniss alias Gubbels. Bij de vier kinderen van dit gezin noteerde de pastoor woorden als 'lazari' en 'leprosi'.
In 1685 verkochten Hendrick Conincxsvelt en Andries Hendrickx, als voogden van de kinderen van Frans Coninckx en Encken, huis en hof op de Heijde gelegen tussen Anna Bretmens en den Blaet. In de hoofdschat van 1686 treffen we den Blaete aan samen met zijn vrouw en een dienstmaagd. In 1694 werd een dochter begraven van Thijs den Blaedt, waarmee vermoedelijk Mathijs Node wordt bedoeld.

In 1762 verkochten Derick Knips en Willem Joosten alsmede Hendrick Biermans, met toestemming van hun echtgenoten, ongeveer 3½ morgen akkerland genaamd de Blaeten Camp op de Heyde gelegen tussen de weduwe Reijnier Deters en het openbare Schoelbroek, met de korte zijden grenzend aan het Schoelbroek en de openbare Vheestraet, aan Hendrick Haewinkels en Anna Kermans; de overdracht vond pas plaats in 1781, na het overlijden van Anna.

Landmeter Smabers (1774) geeft de Melaetencamp op kaart 10 aan als de percelen 176 tot en met 180. In dit gebied ligt tegenwoordig vooral de Sagershof. Het lijkt alsof de vorm van de percelen oorspronkelijk vooral het landschap volgden. Door aanvulling van enkele stukjes, door Smabers aangeduid als 'nieuw', zijn de percelen in 1774 toch nog vrij rechthoekig gemaakt. Achter de Sagershof, vermoedelijk net binnen het gebied van de Melaetencamp, werd in 1999 een romeins voorraadvat of dolium gevonden.

Al in 1463 is sprake van Melickerholt, op dat moment eigendom van Henrich van den Griende, tevens eigenaar van het Spick. Een akte uit 1629 noemt een Tilmanus van Melickerhout. In 1637 trouwde een Elisabeth van Melickerhout met Peter van Beesel, in 1640 een Theodora op Melickerhout met Theodorus Slabbers. In 1662 trouwde Paulus Slabbers Slabbers, mogelijk een zoon, met Theodora Rutsen. Hun zoon Matthijs trad voor 1668 in het huwelijk met Maria Hanssen alias Joosten. Samen verpandden ze de boerderij in 1676. In 1700 trouwde hun zoon Paulus Slabbers met Catharina Arets, waarvan een zoon Joost. In 1706 verpandden de kinderen van Paulus Slabbers en Catharina Arets huis, schuur en stallingen op Melickerhout gelegen tussen de heer d'Everard en de gemeente. Zoon Joost Slabbers, pachter van Melickerhout, trouwde met Anna Claessen, waarvan zonen Paulus en Nicolaus.

In 1701 verklaarden scholtis, schepenen en secretaris van de heerlijkheid Swalmen en Asselt dat zij zich op verzoek van Paulus Slabbers, 'impetrant van beleyt' verwikkeld in proces tegen de kapitein d'Everard, hadden vervoegd 'ter strijdiger plaetse van Melyckerholt achter het kempken ter plaetse alwaer den voorss. heer Everard pretendeerde den wegh vuyt sijn torfbroeck recht vuyt ende op de heyde over de landerijen bij den voors. impetrant besaeyt', alwaar zij beide partijen mondeling hadden gehoord. De getuigen namens d'Everard hadden verklaard 'dat den wegh vuyt het voors. torfbroeck over het gewesen gebroecken gras drys langhs de hegge tot op die heyde hadde geloopen ende dat den selven oock also moeste loopen'. 'Voorders gehoort het consent van den voors. impetrant, pretenderende alleen, dat den wegh mit een waeghespoer mochte bevaeren worden, gelick voor desen denselven is worden gebruyckt, tot conservatie der vruchten.'
De oorkonders bepaalden dat eiser gehouden was de weg tot op de heide te openen en genoemde d'Everard doorgang te verlenen ter breedte van een halve roede, waarbij laatstgenoemde alle schade ten aanzien van eiser zou voorkomen en waartoe eiser 'aen het eynde van de hegge sal laeten eene bequaeme wesselplaetse ende aen de heyde hangen een hecke offte koorte, gelick oock sal doen den heer capitein Everard onder aen sijn broeck.'

Zoon Nicolaus Slabbers trouwde in 1762 met Catharina Paulissen. Op kaart 1 van landmeter Smabers (1774) staan Nicolaes Slabbers en Paulus Slabbers aangegeven als eigenaren van Melickerholt op perceel 104.

Op het kadastraal minuutplan van 1843 staat Merkerhout tussen Spicker Broeck en MAALBROEK. De twee huizen die er stonden, waren in 1843 eigendom van de erfgenamen Hendrik Reefs (sectie D 143) en Willem Smeets (D 148) in Maasniel. In 1844 verkocht Andries Coppen te Roermond, gehuwd met Maria Catharina Wolf, huis, schuur en stallingen te Maalbroek onder Swalmen door aan Anna Catharina Weerens, echtgenote van Hendrik Hubert Thissen (betreft MOGELIJK 1/115).

In 1701 verpandden Jan Smits en Maria Aquarius een obligatie groot 200 gulden gevestigd op 1 bunder land in de Meulendumpel achter de Aldenhoff gelegen tussen land van de paters kartuizers. In 1712 droegen de erfgenamen Crans een stuk akkerland in de Meulendumpel onder Asselt gelegen over in onberekend gebruik. In 1725 verpandden Peter Naus en Christina Spee land te Asselt in de Meulendumpel gelegen.

Op blad E van het kadastraal minuutplan van 1843 en op de Rivierenkaart uit 1849 staat de Meulendimpel aangegeven ten westen van de Ouden Hoff, terwijl in de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT) sprake is van Meulendempel.

In 2012 werd nabij de Genaenhof een wandelroute aangelegd die ook langs de Meulendumpel loopt.

Al in 1645 woonden hier Coen Coenen op de Meut en zijn vrouw Margaretha van Cruchten. Coen hertrouwde in 1646 met Margaretha Franssen alias Van Asselt; als achternaam van de kinderen noteerde de pastoor namen als op gen Muit en in den Meut. Ook in de beestenschat van 1654 wordt Coen in de Meuth vermeld.

In 1665 werd Nicolaus in genen Meuth begraven, terwijl in 1672 Maria in de Meut overleed. Beiden waren in 1637 getrouwd als Nicolaus Mouthagen en Maria Luijmens, maar achternamen veranderden in Swalmen nog vaak in de 17e eeuw. In 1681 woonden Dirck van Bonn en Anna Thijssen op de Meut in een huis dat eigendom was van Anselmus d'Everard, de eigenaar van de Spick.

In 1698 verkocht Claes Claessen zijn huisplaats gelegen aan de Raijerstraet genaamd de Meuth, tussen de kapittelheren van Roermond en Henderick ten Dam, aan Anselmus d'Everard, heer van den Broeck, kapitein ten dienste van Zijne Majesteit, en zijn vrouw Anna Maria van Deursdael. De aankopers waren verplicht om op het verkochte perceel 'mitten eersten' een huis te bouwen, dat Claessen binnen tien jaar zou mogen terugkopen tegen betaling van alle kosten en schade van hetgeen de aankopers hieraan zouden hebben vertimmerd. Bij de verkoop van de Spick in 1718 werd echter geen huis op de Meut mee verkocht.

In 1731 werd land in de Meut verkocht en verpandden Peter Beeck en Anna Smeets hun huis op de Boukoull gelegen tussen Hendrick van Dam en Nicolaas Smeets. In 1744 is opnieuw sprake van land op de Bouckoul in de Meut gelegen.

Op kaart 2 van landmeter Smabers staan ook de landerijen over den Leijgraeff in de Meut aangegeven, met op perceel 87 het huis van Joannes Sanders. In 1817 vond een openbare verkoop plaats door de erfgenamen Sanders van huis en hof op de Meut gelegen, afkomstig van Jan Sanders de klompenbaas; het huis verbleef bij deze verkoop aan Jan's zoon Leonard Sanders. Uit een last die op het huis rustte, blijkt dat dit het eerder genoemde huis van Peter Beeck en Anna Smeets was.

Bij het kadastraal minuutplan van 1843 staat de Meut aangegeven als een langgerekt gebied aan de westzijde van de beek, tussen de RAAYSTRAAT en de RAAYERVELDWEG. Eigenaar van het huis (perceel D 473) was toen Theodoor Polmans.

Landmeter Smabers (1774) noemt deze weg nog Wijler straet. De boerderij op Middelhoven 5 was in 1774 eigendom van advokaat Joannes Ambrosius Bernardus Baenen en zijn vrouw Helena Gertrudis Engelmans, in 1757 gehuwd in Nieuwstadt.

De familie Baenen had al vroeg bezittingen in Swalmen. Adam Baenen was in 1659 schepen van Swalmen. Hij was, na het overlijden van zijn eerste vrouw Anna van Gangelt, in 1655 in Roermond hertrouwd met Emilia van Bracht.

Ook Leonard Baenen, in 1669 genoemd als voogd te Vierssen (D) en 1670 gehuwd met Elisabet van Wessem, had belangen in Swalmen, waar Lenart of Lindert Baenen al vanaf 1669 landerijen bezat, o.a. bij Middelhoven (1704).
In december 1709 liet schepen Baenen beslag leggen op de goederen van Peter Heuskens wegens een vordering wegens verschuldigde pacht. In 1710 vond een executoriale verkoop plaats ten laste van Peter Heuskens, waarbij o.a. zijn huis aan de Markt te Swalmen gelegen tussen Willem Quijten en Jan Cuijpers, belast met 13 kop haver, 6 kop rogge en ½ kan olie, 200 gulden 18 stuiver aan de armen en ¼ hoen te koop werd aangeboden. Hoogste bieder was de advokaat Joannes Josephus Baenen namens zijn vader de borgemeester en schepen Leonard Baenen. Enkele dagen later meldde zich echter alsnog Lambert Heuskens, een zoon van Peter, die het huis krachtens beschudrecht terugkocht en vervolgens doorverkocht aan Nelis Wijnen en Anna Bulders.

In 1719 trouwde Joannes Josephus Baenen in Swalmen met Maria Anna Catharina Bosman. Getuigen waren de eerwaarde heer Theodorus Baenen, vicarius van de kathedrale kerk te Roermond, en heer Petrus Henricus Bosman, kapelaan in Swalmen. De erfgenamen Baenen hadden in 1727 land in de Hofacker.
In 1733 was Adam Franciscus Baenen, in 1708 genoemd als secretaris van de stad en het hoofdgerecht van Roermond, huwelijksgetuige voor Jan Janssen en Joanna Schreurs. Datzelfde jaar werd in Swalmen een zoontje begraven van J.J. Baenen, raadsheer te Venlo, en Maria Anna Catharina Bosman.

In 1751 verpandden Aret Bollen en Cathrijn Gerits hun huis tot Middelhoven aen het heyligen huysken gelegen. Dit heiligenhuisje stond tot 1891 midden op de kruising PARALLELWEG / MIDDELHOVEN. Boven de nis in een mergelblok de tekst Ter Eeren Godts Heeft Eultun Oud Dit Werck Gegeven 1723. De steen was in ... in een zo slechte staat dat deze moest worden vervangen. Allerlei pogingen om de identiteit van de schenk(st)er te achterhalen bleven tot op heden zonder resultaat.

In het Plan der Buurtwegen en Voetpaden (1844-1875) wordt de weg nr. 127 vanaf Wieler richting de Swalm aangegeven als Middelhover straatje.

De Middelster Oe wordt vermeld in een lijst uit 1395, na den Merselre Broecke en voor eyn boenre lants genant die Kroeme Voer. Dit positioneert dit toponiem vermoedelijk tussen de Lichte Oe en de Zware Oe, d.w.z. ten noorden van Asselt.

In december 1907 verkocht de rijksgraaf Von und zu Hoensbroeck eikenschansen aan de Middenweg gelegen.

In 1715 verpandden Jacobus Verwijns en zijn vrouw Anna Mertens twee huizen op de Leucker en land op de Meulencamp.

Landmeter Smabers (1774) gaf de naam Moolen camp aan het gebied tussen Kropperstraet en Heijstraet off Eselstraete, vanaf de SCHOOLSTRAAT tot ongeveer de PRINSES JULIANASTRAAT. Het gedeelte oostelijk daarvan, tot ongeveer de VAN OESTSTRAAT, noemde hij Moolen velt.

Waar we de MOLENSTRAAT nu kennen als het gedeelte van RIJKSWEG naar de voormalige watermolen, kenden onze voorouders ook het weggetje tussen molen en het marktplein als zodanig.

Bij het voogdgeding van 1738 klaagde de gezworene Godefridus Crijnen 'dat de naerbeuren door quaetheyt van het Meulenstraetien hetgene inpracticaebel is de menschen niet connen aen den meulen geraecken'.

Op kaart 11 van landmeter Smabers (1774) is de oude baene nu moolen straet goed te zien. De benaming geeft aan dat dit eerder de hoofdroute was op de weg van Roermond naar Venlo.

Jan Ickenroth: De Molens van Swalmen. In: Jaarboek Maas- en Swalmdal 9 (1989).

De monding van de Swalm werd vroeger eenvoudigweg aangeduid met de Mond. Een obligatie uit 1668, gevestigd op goederen behorend tot de Baxhof, noemt o.a. de Mont Baent, de Bisweert en andere bemden daartoe behorend.

Bij de monding van de Swalm bouwden legertroepen onder aanvoering van de hertog van Bourgogne op 28 juli 1702 een schipbrug. Deze werd vermoedelijk gedekt door een kleine schans op de zuidelijke oever. Deze schans wordt nog geregeld afgebeeld op latere landkaarten van het gebied.

Aardig ook is volgende akte: "Op heden den 10 september 1731 hebben de heeren drossardts des ampts Montfort, ende Bosman de Nieuwenbroeck, als gecommitteerde der geërfdens, voorts semptelijcke schepenen ende geswoorens des kerspels Besel, gevisiteert het badt, ende den aenwasch aen den mont van den Swalm in de Maese aldaer geleydt door den heere rentmeester Wijhers, daerbij mede present, soo ist dat de heeren, schepenen ende regeerders voorseyt, het aengeleyt badt, als causerende eenen aenwasch in de Maese, het selve hebben voor goedt gekeurt, als met den tijdt profytabel voor dese gemeente, gelijck sij convenieren cracht deses, ende voor soo veel in hun is permitteren, dat gemelten heere Wijhers met de voorss. badt en aenwasch soo in de Swalmen als Maese sal continueren, met dese conditie nochtans, dat allen eventueelen aenwasch aen gemelten heere Wijhers in eygendomb sonder molestatie desersijdts sal verblijven, voorbehalden alleenlijck dat hij heere Wijhers de ordinaire schattingen daervan sal betaelen, soo haest 't graesch daerop wasschende sal connen gesneeden, beweydt, ofte het witsholt vercocht worden, sullende den heere rendtmeester meergemelt inwendigh een jaer eene acte procureren van die van de heerlickheydt Swalmen, opdat wegens den cours ende loop der voorss. Swalme noyth ofte oyth eenigh dispuyt tusschen dese twee voorseyde gemeentens soude connen commen te ontstaen, aldus geresolveert ende gepermitteert als hyer vooren jure cujuscumque salvo, binnen Besel dato ut supra, ende sijn hiervan twee gelijck luydende gemaeckt ende bij partijen respective onderteeckent, waeren onderteekent J. van der Heijden, A.J. Bosman de Nieuwenbroeck, B. Wijhers, Lennaert Jansen, Gerardt van den Broeck, Hendr. Ketelaers, Joannes Cruijsbergh, Jan Gerars, Geraerdts Gerets, Albert Meuter."

Perceel 185, het laatste perceel bij de monding van de Swalm, dan eigendom van de Baxhof, wordt in 1774 op kaart 8 door landmeter Smabers aangeduid als den Mont. Ook op het kadastraal minuutplan van 1843 (sectie E3) is De Mondt te zien, evenals op de Rivierenkaart (1849).

De omgeving van de Mortel werd al vroeg bewoond. Item in den Mortel daer Heynkens huys van ghenen Raede op stoendt, zo lezen we in een lijst uit 1395.

In 1714 is sprake van land 'aent heyligen huysken op den Mortel' gelegen.

Landmeter Smabers (1774) geeft de benaming op de Mortel aent'cappelken op kaart 11 aan de percelen 1 tot en met 35. Het noordwestelijk gedeelte van dit gebied is tegenwoordig afgescheiden van de rest door de latere aanleg van spoorlijn en snelweg. Het betreft het gebied begrensd door MIDDELHOVEN, PARALLELWEG, BEESELSEWEG, STATIONSSTRAAT en de denkbeeldige lijn van de ingang van de LAMBERTUSSTRAAT naar de hoek BOUTESTRAAT / STATIONSSTRAAT. Het huidige MORTELPLEIN ligt op de grens van dit gebied

Tegenover Maalbroek (nu gemeente Roermond, eerder Maasniel) lag de boerderij Mouthagen. In een lijst van keurmedige goederen behorend tot de Asselterhof uit 1463 lezen we: 'Johan in geen Roderborch xlj boddreger i grote ende viij ganse nu Muythagen'. Nicolaus Mouthagen, in 1637 in Swalmen gehuwd met Maria Luijmens, ontleende zijn naam vermoedelijk aan de boerderij. Beiden overleden als Nicolaus in genen Meuth (1665) en Maria in de Meut (1672), waarnaar ze kennelijk later waren verhuisd. In 1718 verkochten de erfgenamen d'Everard de Spick samen met Mouthagen aan Martinus Helmans en Maria Anna l'Anglé. Deze bleven slechts kort eigenaar, want in 1725 verkochten ze de hoeve door aan Frederick Jacob Heerman van Zuydtwijck. Deze verpachtte Klein Mouthagen korte tijd later aan Frenck Peters. In 1812 verkocht Bardina Smeets, echtgenote van Jan Wijnants, het huis genaamd Moethagen aan Adriaan Cox en Catharina Moors.

Op kaart 1 van landmeter Smabers (1774) staat Mouthagens hoff aangegeven als perceel 51. Ook op de kaart die landmeter Lecluyse in 1805 maakte van de landerijen behorend tot de Spick staat de hoeve afgebeeld.

Volgens een niet-gedateerde lijst van bezittingen van de schutterijen in Swalmen was de Sint Antoniusbroederschap op het eind van de 18e eeuw eigenaar van ruim 4 morgen land achter de Riet en ruim 2 morgen in de Musschen Camp (15/238). Ook de Sint Joris- of Draakschutten bezaten land in de Musschen Camp (15/239) en achter de Riet. Blijkens de Smaberskaarten uit 1774 gaat het om twee percelen ten zuiden van de ZANDKUIL, westelijk van DE KLEIN HEI.

Ditzelfde gebied werd al in 1698 omschreven als de Schuttencamp.