Van Biesweerd tot Boeshei - Toponiemen in Swalmen en Asselt
 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 

Naborch

Smabers
Google Maps

Foto: Loe Giesen

Als een oude dame in een corset, zo stond de oudste burcht van Swalmen erbij sinds de aanleg van de A73. Vanaf 16 juli 2009 is de houten ommanteling echter weer verwijderd. De verwaarloosde ruïne ligt tegenwoordig op slechts enkele tientallen meters afstand van de spoorlijn Roermond-Nijmegen, nadat ook dit tracé begin 21e eeuw werd verlegd ten behoeve van de aanleg van de nieuwe snelweg. De gravin van Hillenraad, eigenaresse van dit oude stamgoed, heeft niet de middelen om al haar bezittingen optimaal te onderhouden en dat is bij de Naborch en de ernaast gelegen Nieuwenhof of Genoenhof pijnlijk goed te zien.

Lees hier meer over de Naborch...

 

NABORCHWEG

Smabers
Google Maps

Foto: Loe Giesen

In 1668 werd geklaagd dat de pachter van de Noenhoff het loopbruggetje aan de Alden Borgh niet goed onderhield.

http://maps.google.nl/maps?ie=UTF8&om=1&hl=nl&t=h&ll=51.231876,6.025553&spn=0.000977,0.002162&z=19Op kaart 6 van landmeter Smabers (1774) staat de ruïne aangegeven als het gebroken slot mit cleijn swalmken. Ook op kaart 9 wordt dit gebroken Sloth aangegeven.

 
Neerbemden Smabers 8/153
Google Maps

Foto: Loe Giesen

Foto: Loe Giesen

Foto: Loe GiesenDe Neerbemden worden al zo genoemd in 1686. Neerbembden is de benaming die landmeter Smabers in 1774 op kaart 8 geeft aan de percelen 153 tot en met 185. Dit zijn de landerijen direct grenzend aan de benedenloop van de Swalm vanaf de Wielerbrug tot aan de monding bij de Maas. Stroomafwaarts van de Hoosterhof lag ook in 1774 al de Hoestersbrug. Het laatste perceel bij de monding, eigendom van de Baxhof, wordt door Smabers aangeduid als den Mont.

De Neerbemden en het tegenovergelegen Hoosterbroek vormen een oase van rust voor zowel planten als dieren.

Zie ook: de Weerd.

 

 

 

 

Foto: Loe Giesen

Op de foto links een gedeelte van de Neerbemden en rechts de weg rond de Weerd.

 
NEERSTRAAT Smabers 11
Google Maps

Foto: Loe GiesenDeze naam werd bij raadsbesluit van … toegekend aan het oostelijk gedeelte van de STATIONSTRAAT vanaf de HOOGSTRAAT. Dit besluit heeft helaas wat verwarrende consequenties voor het bestuderen van oude akten, want daarmee is dit toponiem op een andere plaats komen te liggen.

Al in een lijst uit 1463 wordt een Jan op der Nyerstraten genoemd; vermoedelijk was hier dus toen al bewoning. De gezworenen klaagden in 1687 dat de Neerstraet zodanig begroeid was dat een kar daar niet gevoeglijk kon passeren.

Landmeter Smabers geeft het Neerstraetien in 1774 aan op kaart 11, als een straatje dat vanaf de put op de Hooghstraet naar de Swalm loopt. Op het eind van dit weggetje stond in 1774 de schietroede in het Smeets broexken.

 
NEPOMUKSTRAAT Smabers 11
Google Maps

Foto: Loe GiesenOp kaart 11 van landmeter Smabers (1774) staat op deze plaats een verder naamloos voetpat aangegeven dat, net als nu, loopt van de LAMBERTUSSTRAAT naar de STATIONSSTRAAT nabij de monding van de BREDEN ARS.

Voor de naamgever van deze straat moeten we eigenlijk naar het centrum van het dorp, en wel naar de stenen brug over de Swalm bij de BRUGSTRAAT.
De priester Johannes Nepomuk werd in het midden van de 14e eeuw geboren in (Ne)Pomuk, in het tegenwoordige Tsjechië. Na zware folteringen werd hij, gebonden aan handen en voeten, op last van koning Wenceslaus van Bohemen in de nacht van 20 maart 1393 vanaf de Moldau in Praag in de rivier de Moldau gegooid. De reden hiervoor zou zijn geweest dat de priester zou hebben geweigerd om aan de koning te vertellen wat diens vrouw, koningin Sofie, tijdens de biecht had gezegd.
Rond de dood van Jan Nepomuk zijn vele verhalen ontstaan. Zo zou er, toen zijn lichaam weer boven kwam drijven, een krans van vijf sterren rond zijn hoofd zijn geweest. Daarom wordt hij wel afgebeeld met een sterrenkrans. Zijn vinger houdt hij op de mond als symbool van het biechtgeheim en in zijn hand draagt hij een palmtak, een algemeen teken van martelaarschap.
In 1683 werd, op de plaats waar hij van de Karelsbrug werd geworpen, een standbeeld geplaatst en in 1729 werd Joannes Nepomuk heilig verklaard, waarna zijn populariteit zal zijn toegenomen. Naast de patroon van de biechtvaders en priesters is hij ook beschermheilige van bruggen en schippers. Tevens werd hij aangeroepen bij en tegen bijvoorbeeld overstromingen en verdrinkingsgevaar.

Hoe en waarom ook in Swalmen een beeld van de heilige werd geplaatst, is niet bekend. In 1738 werd daar Erwijnus Joannes Nepomucenus Schrijnewerckers gedoopt, waarbij Erwinus markies van Hoensbroek de peetoom was. Het is de eerste vermelding c.q. vernoeming van de biechtvader; een bemoeienis met de Van Hoensbroeks dringt zich hierdoor weliswaar op, maar is verder onbekend. Wellicht waren de vele verdronken Swalmenaren mede aanleiding voor het plaatsen van het beeld, maar dat is slechts een mogelijkheid. Ook het extreem hoog water van december 1740, waarbij het water van Maas en Swalm ook in het centrum van Swalmen werd opgestuwd, kan een rol hebben gespeeld.
De eerste keer dat het beeld werd genoemd was in 1753, toen het Swalmer kerkbestuur een bedrag van 7 gulden betaalde voor de reparatie van 'het beelt van St. Jan Nepomucenus'. Twee jaar later overleed Herwinus van Hoensbroeck; hij werd op 19 april 1755 in Swalmen begraven. Of hij een rol speelde bij het beeld van de brugheilige is niet bekend.

Tijdens de Belgische Opstand in november 1830 werd de brug vernield in opdracht van het Belgische leger om zo te verhinderen dat Hollandse troepen vanuit Maastricht zouden optrekken naar de vestingstad Venlo. Onbekend is, wat met het beeld gebeurde. Swalmen zou tot 1839 Belgisch blijven. Het duurde tot na 1840 dat de brug weer in steen werd opgetrokken. Een steentje met het jaartal 1840 en de initialen van Clemens van Hoensbroek herinnert in diens aandeel in dit herstel.

Een krantenartikel uit 1888 meldt: Het beeld stelt den H. Joh. Nepomucenus voor, en werd in 1823 geschonken door een Luiker Heer. Deze had hier een handelshuis, waarmede hij zaken deed en waardoor hij dikwijls te Swalmen moest zijn. Hij schonk het beeld ter gedachtenis aan eene gelukkige redding uit de Maas, waarin hij bij toeval geraakt was. Over de steenen brug der Swalm weet men bij overlevering nog te verhalen, hoe de Franschen ze in 1791, toen de Pruisen hen kort op de hielen zaten, deze afbraken om hen zoo den overtocht nog zooveel mogelijk te beletten.
Een gewonde Franschman moest, toen het fransche leger de brug overgetrokken was, door zijne kwetsuren achterblijven, en verborg zich in een bijenhut kort bij de brug. Toen de Pruisen kwamen, laadde hij zijn geweer, en schoot uit den troep Pruissen er een neder. Hij hield zich aan ’t vuren, en door zijne gedekte opstelling wist men in ’t begin niet van waar de welgemikte schoten vielen; eerst toen de Franschman zeven Pruisen door zijne schoten neergeveld had, kon men hem na ’t herstel der brug bereiken; de dappere Françoos werd daarop door de verwoede Pruisen neergesabeld.

In de zondagnacht van 13 oktober 1912 werd het beeld van Joannes Nepomucenus vernield. Enkele vreemdelingen die in de gemeente werkten werden als verdacht aangemerkt. Kennelijk werd het beeld al snel weer hersteld. In september 1918 betrapte de veldwachter op heterdaad een 'straatloper' uit Almelo toen deze de offerbus aan het beeld forceerde. Mede wegens eerdere inbraken in Steijl en Tegelen werd hij veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee jaar.
Het oude beeld werd op 10 februari 1945 opnieuw vernield, ditmaal doordat de Kerkbrug werd opgeblazen. De brug werd in 1950 opnieuw herbouwd, waarbij ook het huidige beeld werd geplaatst.

Giel Geraedts: Het beeld van Johannes Nepomucenus op de Swalmbrug in Swalmen. In: Jaarboek Maas- en Swalmdal 5 (1985).
Giel Geraedts: Ook in 1830 werd de "Kerkckebrug" in de Brugstraat te Swalmen op militair bevel verwoest. In: Jaarboek Maas- en Swalmdal 10 (1990).

 
Niederbeek Smabers 4-5
Google Maps
Deze afwijkende benaming voor de Leijgraaf werd enkel aangetroffen op een ongedateerde kaart van circa 1850. Mogelijk betreft het een verschrijving voor Nielderbeek; de beek had haar oorsprong in de voormalige gemeente Maasniel.
 
Nieuw Erf    
In 1685 werd een huis op de Heijde verkocht samen met akkerland in het Nieuw Erff langs de gemeente gelegen met een korte zijde grenzend aan de Veestraet.
 
Nieuwe Heide    
In 1725 verkochten Willem Crompvoets en Barbara Nijssen land in de Nieuwe Heijde gelegen.
 
Nieuwenhof    
1. Smabers 6/116
Google Maps

Foto: Loe Giesen

Voor een beschrijving van deze boerderij, al eeuwenlang behorend tot de goederen van kasteel Hillenraad, zie onder het lemma Genoenhof.

Voor opgravingen ten oosten van de Nieuwenhof voorafgaand aan de aanleg van de A73 zie ook onder Voskensberg.

Jacob Schotten: Een middeleeuwse nederzetting nabij de Nieuwenhof te Swalmen. In: Jaarboek Maas- en Swalmdal 22 (1992).
E. Vreenegoor en J. van Doesburg (red): Een middeleeuwse hoeve in Swalmen-Nieuwenhof. Archeologie in de A73-Zuid. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Amersfoort, 2013.

 
2. Smabers 3/99
Google Maps

Krachtens testament van Arnold Diedrick Schenck de Nijdeggen en Maria d'Oijenbrugge de Duras, heer en vrouwe te Hillenraad, kreeg zoon Christoffel in 1651 Hillenrade met toebehoren, de hof Boequesdries met vee, de hof genaamd Nieuwenhof, de hof genaamd de Noenhof (sic), de visserij te Asselt, de graanmolen met 'canal' liggend te Swalmen, het recht om een slijpmolen en pulvermolen te hebben, en het Cranendoncks leengoed de tol te Asselt.

In 1705 verpandde Arnold Schenck van Nijdeggen een bouwhof op de Bouckoul gelegen, 'genoempt den Nieuwen Hoff, mit alle opstaende bouwagien, bongaerden, ackerlanden' en verdere toebehoren, bestaande uit ongeveer 50 morgen akkerland, zijnde allodiaal goed, volgens schatting van de schepenen waard ongeveer 3.000 gulden brabants.

 
NIJDEGGENSTRAAT, VAN Smabers
Google Maps

Samen met de BARON DE SCHENCKLAAN herinnert deze straat aan het geslacht Schenck van Nijdeggen, wellicht afkomstig van het stadje Nideggen in de Eifel, waar de graven van Gulik in de 12e eeuw een burcht lieten bouwen. In het midden van de 14e eeuw was de familie Schenck heer en meester in Afferden en Walbeck. Met het huwelijk van ridder Arnold Schenck van Nijdeggen met Isabella van Oest in 1486 kwam de familie in bezit van kasteel Hillenraad en vele andere daartoe behorende bezittingen.
Tot 1709 zou de naam verbonden blijven met Swalmen en Asselt en een groot stempel drukken op de geschiedenis van de gemeente. Met het overlijden van markies Arnold Schenck op 13 augustus 1709 kwam er een einde aan een dynastie die ruim twee eeuwen de dienst uitmaakte in Swalmen. Omdat Arnold's achtjarig zoontje in 1703 was overleden na een noodlottig ongeval met een geladen geweer, kwam de heerlijkheid Swalmen en Asselt in 1735 (een jaar voor het overlijden van de weduwe Schenck) aan het geslacht Van Hoensbroeck.

 
Nopperboomgaard Smabers 11/309
Google Maps

Foto: Loe GiesenLandmeter Smabers noteerde de benaming Nopper boomgaert in 1774 voor de percelen 309 tot en met 323 op kaart 11. Dit betreft het gebied tussen het Neerstraetien, de Koeijstraet (VELDPOORT), Moolenwech (KOEL) en Swalm.

Het huisje nr. 309 was eigendom van Frans Hendrik Smeets. Zijn erfgenamen verkochten het huis op de Nopperboomgaard gelegen in 1780 aan Gerardus Cnoops, maar na naasting werden Dirck Clumpkens en Catharina Bremmers de nieuwe eigenaren.
Het huis op perceel 310 was in 1774 eigendom van Peter Peters, nr. 317 van Joannes Pansaert terwijl nr. 322 in de KOEL op dat moment van de zojuist genoemde Dirck Clumpkens was. Laatstgenoemd huis werd eerder bewoond door de families Croonen en Geerlings. Huis nr. 323 was in 1774 eigendom van Joannes Leonardus Corentz en zijn vrouw Elisabeth Custers; beiden verpandden in 1769 hun nog te bouwen huis op de Nopperbongerd gelegen naast Merten Geerlings, waarbij zich tevens verplichtten om hun (schoon)moeder gedurende de rest van haar leven te onderhouden.

 
Nopperbroek    

In een laat 16e-eeuwse lijst van inkomsten van het altaar van het H. Kruis in de kerk van Swalmen staat vermeld: Item an den Nopper Bruixken ligt een stuck landts plagh in Beckerhoff tho gehoeren, schietende op den wegh an dat Lyndtgen, nu thogehoerende den huisse van Hellenradt, thendt halff in den altair.

 
NOPPERHOF Smabers 11
Google Maps

Straatnaam voor een straatje tussen VELDPOORT, RIJKSWEG en NEERSTRAAT. In dit gebied is van de kaart van landmeter Smabers nauwelijks iets terug te vinden.

De geschiedenis van de Nopperhof gaat ver terug maar is ook ingewikkeld en op diverse plaatsen nog onduidelijk. Zo wijzen de oudste gegevens richting Asselt, terwijl meer recente gegevens op Swalmen wijzen. Ook zijn er verbanden met het kluppelleen genaamd Bijnsleen. Onderstaande gegevens lijken nog erg op een 'omgevallen kaartenbak' en er is nog veel studie nodig naar deze vrijwel onbekende hoeve.

De oudste vermeldingen van den hoff In Op heren Dederix van Murmont vinden we in een lijst van tiendplichtige landerijen uit 1395. Deze notitie suggereert dat deze hoeve toen eigendom was van Dirck van Mörmter, die waarschijnlijk ook in verband moet worden gebracht met de Beeckerhof (zie aldaar).

In 1438 verkocht Johan van Wilre met toestemming van wijlen zijn vrouw Berta een gedeelte van de hoeve Nop aan Johan van Oest. In 1473 verkochten Seger van Bruggen alias Kremer en zijn vrouw Ida een erfpacht uit hun hof tgeen Nop te Swalmen gelegen aan Gerard Bijns en Bela, waarvan Catharina van Huckelhoven gehuwd met Johan Heijster, voogd te Sittard, een kleindochter was. In 1593 bezaten Braun Heijster gehuwd met Margriet van Buegel, Gerard Heijster gehuwd met Odilia Oidemans en Hendrick Heijster gehuwd met Catharina Eiserman een erfpacht gevestigd op hoeve In gen Nop te Swalmen, deze erfpacht was in 1686 eigendom van de licentiaat Wilhelmus Ferdinandus Caesar en zijn vrouw Maria van Clingerbeeck. In 1593 wordt Mechtildis van Beringen, waardin van de Guldend Arend te Venlo, genoemd als eigenaresse van den Hof gen Noppe te Swalmen die volgens een aanklacht mogelijk gelijk zou zijn aan aan het verdonkermaande Bijnsleen.

In 1474 werd Gerard Bijns beleend met het Bijnsleen. Coen Segers was na het Beleg van Venlo in 1507 jaren kastelein van Hillenraad. In 1544 schonk Johanna Bijns, non in de Nieuwenhof te Roermond, een erfpacht gevestigd op de hoeve van de broers Johan en Coen Segers, zoals zij deze erfpacht had geërfd van haar ouders. In 1554 was Johan Segers, zoon van Coen Segers en Maria NN, burgemeester van Roermond, terwijl in 1584 melding wordt gemaakt van Mechtildis Segers, weduwe van schepen Johan van Beringen te Venlo. In 1629 verkocht Floris van Maaseijck 1/8 deel van Coen Segershof naast Beringenhof gelegen aan Catharina Segers. Een lijst van 1654 noemt Gerit op den Nopperhof als pachter. In 1676 verkochten de erfgenamen van wijlen burgemeester Antonius van Beringen landerijen te Swalmen; een jaar later werd een gedeelte van de landerijen afkomstig van wijlen Antonus van Beringen verkocht aan Christoffel Schenck van Nijdeggen. Uit 1679 dateert een lijst van landerijen van Agnes, Antonius en Sophia van Beringen.

In 1674 vond een grote brand plaats in Swalmen, waarbij tientallen gebouwen in vlammen opgingen. Daaronder ook "Nopperhoff toebehoorenden den heere Cesar tot Venlo, het huys rondtomme in muyrwerck, groot vier ghebondt ende dry affhanghsels, de schuyre groot dry ghebondt ende vier affhanghsels". De schade aan de boerderij bedroeg
In 1685 en 1685 verkocht luitenant Johan Hendrick Caesar namens zijn ouders wonend te Lomm landerijen te Swalmen. In 1686 droegen Wilhelm Johan en Johan Henderick Caesar, meerderjarige zonen van wijlen Wilhelmus Ferdinandus Caesar, in leven doctor in de beide rechten, met toestemming van hun moeder Maria van Klingerbeck en met instemming van al haar kinderen, een obligatie gevestigd op de heerlijkheid Swalmen en Asselt over aan Hubert Janssen, boekhouder en armenmeester van de huisarmen te Ruremunde, in ruil voor kwijting en inlossing van een erfpacht gevestigd op hun hof In gen Nop.

 
Nopperstraatje Smabers 11  
In 1719 vond in Swalmen de openbare verkoop plaats van een huis op de Hooghstraete gelegen tussen de erfgenamen van Willem Cuijpers en de weg van het Nopperstraetien, met de korte zijden grenzend aan de openbare Vheestraet en het Venlose Straetien.
 
Notenboom    
In 1700 verpandden Jan Cuijpers en Marie Raemeeckers land aan het Haestert aan de Noodtboom gelegen.
 
Notenheg    
Een lijst van keurmedige goederen behorend tot de Asselterhof vermeldt in 1463 twee bunder land genaamd die Noithegge. De ligging is niet bekend.
 
Nuu Hoes  
Google Maps

Foto: Loe Giesen

Volgens de oudste kadastrale gegevens waren deze woningen (sectie A nrs. 1147 en 1146) in 1842 eigendom van Christiaan en Hendrik Kuijpers.

Foto: Loe Giesen

 
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
 
© Loe Giesen, Reuver 1983-2015